Zeyd B. Ali’ye İsnâd Edilen Tefsîru Garîbi’l-kur’ân’ın Mevsûkiyeti

Abstract

Müfessirler tefsir faaliyeti yürütürken birtakım ilimlerden yardım almışlardır. Ulûmu’l-Kur’ân türü çalışmalarda bir arada incelenen bu ilimlerin en önemlilerinden birisi de kökleri sahâbeye kadar uzanan Garîbu’l-Kur’ân ilmidir. İslâm ilim tarihinde garîbu’l-Kur’ân ilmini merkeze alan birçok çalışma yapılmıştır. Makalemizde, bu çalışmalardan biri olan ve Zeydiyye mezhebinin kurucu imamı Zeyd b. Ali’ye (ö. 122/740) isnâd edilen Tefsîru Garîbi’l-Kur’ân isimli eser incelemeye alınmıştır. Zeyd b. Ali’nin bu eseri, Abdullâh b. Abbâs’a (ö. 68/687-88) isnâd edilen eserlerden sonra çağdaş döneme kadar ulaşan ilk garîbu’l-Kur’ân türü çalışma olarak ön plana çıkmaktadır. Buna rağmen Zeyd b. Ali sonrası dönemde kaleme alınan tefsir kaynaklarında Tefsîru garîbi’l-Kur’ân’a atıfta bulunulmadığı görülmektedir. Bunun en belirgin sebebi eserin Zeyd b. Ali’ye isnâdının sıhhatiyle ilgili menfi yönde seyreden ciddi iddiaların öne sürülmüş olmasıdır. Bu sebeple makalemizde eserin mevsûkiyeti meselesi, hadis usulü kriterleri merkeze alınarak çeşitli yönlerden ayrıntılı bir şekilde tahlil edilmektedir. Bu tahlil sonucunda eserin Zeyd b. Ali’ye isnâdında önemli bir problem olmadığı sonucuna varılmaktadır. Ulaşılan sonuçla birlikte ilgili eserin, Türkiye’de ilim çevrelerinde daha tanınır olacağı ve akademik çalışmalarda daha çok dikkate alınacağı düşünülmektedir.