Öykü Tamamlama Çalışmalarının Satır Aralarını Okuma: Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Dersine İlişkin Bir Değerlendirme

Abstract

Bu çalışmanın amacı, üniversitede verilen toplumsal cinsiyet eşitliği dersinin bir değerlendirmesini yapmaktır. Daha özel bir anlatımla bu çalışma, öğrencilerin toplumsal cinsiyete yönelik kalıp yargılarını, bu dersi alıp henüz almayan üniversite öğrencileri arasında kıyaslama yaparak ortaya koyma hedefini taşımaktadır. Bu bağlamda bu çalışmanın araştırma soruları aşağıdaki gibidir:1. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği dersini almış ve henüz almamış öğrenciler arasında dil kullanımına ilişkin farklılıklar var mıdır? 2. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği dersini almış ve henüz almamış kadın ve erkek öğrenciler arasında dil kullanımına ilişkin farklılıklar var mıdır? 3. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği dersini almış ve henüz almamış öğrenciler arasında, kadın ve erkek karakterlere yükledikleri özelliklere ilişkin farklılıklar var mıdır? 4. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği dersini almış ve henüz almamış kadın ve erkek öğrenciler arasında, kadın ve erkek karakterlere yükledikleri özelliklere ilişkin farklılıklar var mıdır? 5. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği dersini almış ve henüz almamış öğrenciler arasında, cinsiyet rollerinin kullanımına ilişkin farklılıklar var mıdır? 6. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği dersini almış ve henüz almamış kadın ve erkek öğrenciler arasında, cinsiyet rollerinin kullanımına ilişkin farklılıklar var mıdır? 7. Öğrenciler hikâye başlangıçlarını kalıp yargılı mı yoksa kalıp yargılardan uzak bir şekilde mi tamamlamışlardır? Araştırma hem nitel hem de nicel yöntemlerin birlikte kullanılması anlamına gelen karma yöntemle yürütülmüştür. Nicel analiz teknikleri ise, nitel verilerle elde edilen verileri desteklemek üzere kullanılmıştır. Veri seti, diğer bir deyişle, öğrencilerin “Külkedisi” hikayesinin başlangıcını tamamladıkları yaratıcı yazma çalışmaları, araştırmanın aynı zamanda deseni olan içerik analiziyle irdelenmiştir. “Külkedisi”, aslen toplumsal cinsiyet kalıp yargılarından uzak olmayan bir hikayedir. Fakat bu çalışmada, çalışmanın veri toplama tekniği olarak, bu masalın kalıp yargılardan uzak yazılmış versiyonunun başlangıcı, öykü tamamlama çalışmasının bir aracı olarak kullanılmıştır: KÜLKEDİSİ “Bir zamanlar Külkedisi adında genç bir kadın vardı; bu kadının biyolojik annesi o daha çocukken ölmüştü. Bu kadın annesini yitirdikten birkaç yıl sonra, babası, yaşları Külkedisi’nden daha büyük iki kız sahibi olan boşanmış bir kadınla evlendi. Üvey anne daha ilk günden Külkedisi’ne acımasızca davranmaya başladı; bu yetmezmiş gibi, üvey kız kardeşleri de evin her işini ona yaptırıyorlardı- görseniz, genç kadını iki kız kardeşin maaşsız özel hizmetçisi sanırdınız.Günlerden bir gün bu haneye bir davetiye geldi. Prens bir kıyafet balosu düzenleyecekti.” (…) Çalışma, epistemolojik olarak ise, feminist değerleri öne çıkaran ve erkeklerin deneyimlerini evrensel olduğunu varsayan kültürel eğilimi eleştiren feminist epistemolojiye dayanmaktadır. Bu yolla feminist araştırmacılar, dünyaya kadınların gözüyle bakma imkanını bulurlar. Bu çalışmada hem araştırılan hem de araştırmacı kadın olduğu için feminist epistemolojinin kullanılması uygun bulunmuştur.Katılımcılar, Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nde öğrenim görmekte olan 123 adet 1. sınıf öğrencisidir. Bu öğrenciler, iki ayrı fakülteden, Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini alıp almamaları göz önünde bulundurularak amaçlı örneklem tekniğiyle seçilmiştir. A Grubu, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nde öğrenim görmekte olan ve bu dersi alan 62 öğrenciyi temsil etmektedir. B Grubu ise, Eğitim Fakültesi’nde bu dersi henüz almamış olan 58 öğrenciden oluşan bir diğer gruptur. Öğrencilerin diğer demografik özellikleri olan yaşları (18-19), sınıfları ve sosyo-ekonomik seviyelerinin aynı olduğu varsayılmıştır. Tablo 1.Çalışmanın KatılımcılarıA GRUBU FREKANS YÜZDE B GRUBU FREKANS YÜZDE KADIN ERKEK TOPLAM 31 31 62 % 50 % 50 % 100 36 22 58 % 62 % 38 % 100 Tablo 1’de görüldüğü üzere, A Grubu 62 öğrenciden oluşmaktadır. Bu öğrencilerin yarısı kadın (31), diğer yarısı ise erkektir (31). Diğer yandan B Grubu ise 58 öğrenciden oluşmaktadır. Bu öğrencilerin 36 tanesi kadın (%62), kalan 22 tanesi (%38) ise erkektir. Çalışmada Etik Kurul Onayı alınmış ve her bir çalışma öncesinde öğrencilerden gönüllü olduklarına dair onay alınmıştır.Çalışma süresince içerik analizine dahil edilen kategoriler dil kullanımı, öğrencilerin kullandıkları karakterlere yükledikleri özellikler, cinsiyet rolleri ve hikâye bitiş şekilleridir.Çalışmanın sonuçları, kadın ve erkek katılımcıların toplumsal cinsiyet kalıp yargılarını algılama şek