15. Yüzyıl Divanlarında Öğüt

Abstract

Bu çalışmada XV. yüzyıla ait on üç dîvân seçilerek öğüt verici beyitler incelenmiştir. Seçilen dîvânlar; Avnî, Adlî, Cem Sultan, Harîmî, Şeyhî, Ahmed Paşa, Hamdullah Hamdî, Mihrî Hatun, Kemâl Ümmî, Eşrefoğlu Rȗmî, Mesîhî, Karamanlı Nizâmî ve Ahmed-i Dâî'ye aittir. Dîvânlarda yer alan öğüt mahiyetindeki beyitler tespit edilmiştir. Tespiti yapılan bu beyitler de kendi içinde bir tasnife tabi tutulmuştur. Tasniflendirme yapılırken Mahmut Kaplan'ın Manzȗm Nasîhat-nâmelerde Yer Alan Konular başlıklı makalesi ve nasihate dair farklı eserlerden yararlanılmıştır. Yapılan çalışmada taranan dîvânlardan tespit edilen öğüt beyitleri, dinî-tasavvufî öğütler, ahlakî öğütler ve aşk konulu öğütler olmak üzere üç ana başlığa ayrılmıştır. Dinî-Tasavvufî Öğütler ve Ahlakî Öğütler ana başlıkları altında ilgili konuya dair alt başlıklar verilmiş, seçilen dîvânlarda yer alan beyitler de konu ile bağlantılı bir şekilde incelenmiştir. Aşk Konulu Öğütler ana başlığı ise alt başlıklara ayrılmayıp bütün halde ele alınmıştır. Terbiye, sabır, çalışıp çabalamak gibi birçok kavramın ne kadar köklü değerler olduğu da dîvânlar üzerinden yapılan bu çalışmada gösterilmiştir. Bu bağlamda ortaya konulan bu çalışma XV. yüzyıl dîvânlarında yer alan öğüt beyitlerinin tespiti, tasnifi ve incelemesi olarak düzenlenmiştir. Dîvânlarda öğüt manası taşıyan beyitlerin sayısı çok fazladır. Ancak şairlerin öğüt üslupları çeşitlilik arz eder. Kimi şair yap, yapma gibi emir kipleri ile kimisi misaller ve tavsiyelerle nasihat eder. İyi olan (maʽruf) tavsiye edilirken hoşa gitmeyen durumlardan (münker) uzak durmak gerektiği bildirilir. Çalışmada XV. yüzyıl divanlarında öğüt anlamına gelebilecek beyitlerin varlığı ve bunların anlam genişliğinin tespiti amaçlanmıştır. Anadolu sahası XV. yüzyıl dîvânlarında yer alan öğüt beyitlerinin belirlenip incelendiği ve konularına göre de sınıflandırma yapıldığı bu çalışmanın, başta Eski Türk Edebiyatı olmak üzere sosyal bilimlerin hemen her alanında çalışma yürüten araştırmacılara da faydalı olması amaçlanmıştır. Ayrıca öğüt kavramının edebiyatla ilişkisini ortaya koymak da çalışmanın hedefleri arasındadır. Bu çalışmanın sonucunda çok sayıda öğüt manzumesine sahip olan Türk edebiyatında XV. yüzyılda hangi konularda nasıl bir üslupla öğütler verildiği XV. yüzyıl dîvânları örnekleriyle görülmüş olacaktır.

This study examines the advice-giving couplets of thirteen 15th-century divans. The selected divans belong to Avnî, Adlî, Cem Sultan, Harîmî, Şeyhî, Ahmed Paşa, Hamdullah Hamdî, Mihrî Hatun, Kemâl Ümmî, Eşrefoğlu Rȗmî, Mesihî, Karamanlı Nizâmî, and Ahmed-i Dâî. The advice-giving couplets in the divans were identified. These couplets were further classified. Mahmut Kaplan's article 'Themes in Poetic Advice-nâmes' and various works on advice were utilized during the classification process. The advice couplets identified from the divans examined in this study were divided into three main categories: religious-Sufi advice, moral advice, and love advice. Under the main headings of Religious-Sufi Advice and Moral Advice, subheadings related to the relevant topic are provided, and couplets from selected divans are examined in relation to the topic. The main heading of Love Advice is not divided into subheadings but is examined as a whole. This study, conducted through divans, demonstrates how deeply rooted values concepts such as discipline, patience, and hard work are. In this context, this study is designed to identify, classify, and analyze advice couplets found in 15th-century divans. The number of couplets carrying the meaning of advice in divans is very high. However, poets' styles of advice vary. Some poets advise with imperatives like 'do' and 'don't', while others use examples and recommendations. While what is good (ma'ruf) is recommended, it is stated that one should avoid unpleasant situations (munkar). In the study, the 15th-century The aim of this study is to identify the presence of couplets that could be interpreted as advice in 15th-century divans and to determine their breadth of meaning. This study identifies and analyzes the advice couplets found in 15th-century Anatolian divans, classifying them according to their subject matter. It is also intended to be useful for researchers working in almost all fields of social sciences, particularly Old Turkish Literature. Furthermore, one of the study's objectives is to reveal the relationship between the concept of advice and literature. As a result of this study, it will be possible to demonstrate, through examples from 15th-century divans, which provide examples of advice given on various topics and in what style in Turkish literature, which boasts numerous lines of advice, in the 15th century.