İslam Hukukunda Sözleşmelerin İnfisahı

Abstract

Bu çalışmada; İslam hukukunda akitlerin kendiliğinden sona ermesini ifade eden infisah teorisinin ilke ve esasları ele alınmıştır. Sözleşmelerin sona erme yollarından biri olan 'infisah' kavramı, teorik ve uygulamalı yönleriyle incelemeye çalışılmıştır. Sözleşmelerin infisahı, taraflardan bağımsız olarak sözleşmenin kendiliğinden sona ermesi anlamına gelmekte olup, bu durum genellikle beklenmeyen hal ve mücbir sebeplerden kaynaklanmaktadır. Tezimiz giriş ve sonuç kısımları dışında üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde öncelikle akit kavramı üzerinde durulmuş daha sonra infisah kavramının tanıtımı ile ilişkisi olan kavramlar üzerinde durulmuştur. Bu bölümde ayrıca infisahın meşruiyeti, hukuki altyapısı ve şartları oluşturulmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde ise infisahın sebepleri; 'nikâh akdinde infisah sebepleri' ile 'borçlar hukukunda infisah sebepleri olmak üzere iki ana başlık altında incelenmiştir. Nikâh akdinin infisah sebeplerini din ve ülke farkı, sütkardeş, hürmet-i musahare, kadının evlendikten sonra başkasından hamile olduğunun ortaya çıkması ile fiziksel kusurlar gibi etmenler oluştururken, borçlar hukukunda ise malın helak olması, gasp, şufa hakkı, ölüm, irtidat ve iflas gibi etmenler oluşturmuştur. Ayrıca yeri geldikçe pozitif hukukla mukayeseli mukayeseli olarak incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise infisahın akitler üzerinde meydana getirdiği sonuçlar üzerinde durulmuştur. Söz konusu bölümde infisahın nikâh akdi özelinde doğurduğu sonuçları, mehir, iddet, iddet nafakası ve sükna alt başlıkları altında incelenmiştir. Borçlar hukuku alanında ise infisahın, istinadi ve iktisari sonuç doğurması hususlarına değinilmiştir. Çalışmamız infisahın hükmünün açıklanması ile neticelendirilmiştir. Netice itibariyle sözleşmelerin infisahı; nikâh akdinde akdin kendiliğinden sona ermesini ifade ederken, borçlar hukukunda ise borçluyu borcundan kurtaran bir sebep olarak görünüm arz etmiştir.This study examines the principles and foundations of the infisākh theory, which denotes the automatic termination of contracts in Islamic law. Infisakh, one of the means through which contracts may end, is analyzed both theoretically and practically. It refers to the dissolution of a contract independent of the parties' will, typically due to unforeseen circumstances or force majeure. Excluding the introduction and conclusion, the thesis consists of three main chapters. The first chapter explores the concept of ʿaqd (contract), followed by terminologically and conceptually related notions to infisakh. It also addresses the legitimacy, legal foundation, and conditions of infisakh in Islamic jurisprudence. The second chapter categorizes the causes of infisākh under two headings: 'causes in ʿaqd al-nikâh' and 'causes in the law of obligations.' In ʿaqd al-nikâh, causes include religious and jurisdictional disparities, rada, hurmat al-musaharah (marital affinity prohibition), discovery of pregnancy by another man after marriage, and physical defects. In the law of obligations, causes such as destruction of the subject matter, usurpation, the right of shufʿah, death, apostasy, and insolvency are examined with comparative references to the Turkish Code of Obligations, Turkish Commercial Code, and the legal systems of England, France, Germany, and Switzerland. The third chapter focuses on the legal consequences of infisākh in contractual relations. In ʿaqd al-nikâh, these are discussed under mahr, ʿiddah, nafaqah al-ʿiddah, and sukna. In the law of obligations, the focus is on whether infisakh has retrospective or prospective legal effects. The study concludes by clarifying its legal ruling in Islamic law. In summary, while infisākh in ʿaqd al-nikâh signifies automatic dissolution of the marital bond, in the law of obligations, it serves as a legal ground that releases the debtor from liability.