Rize'de Kıpçak İzleri

Abstract

Antropolojik özellikleri nedeniyle farklı milletler tarafından birçok ad verilen Kuman-Kıpçaklar, Türkistan içlerinden Karadeniz'in kuzeyindeki bozkırlara doğru yapılan son büyük göç dalgasının öncüsü konargöçer bozkır Türk boyu olmuştur. Komşu milletlerle ticari, askeri ve ekonomik ilişkiler kuran Kuman-Kıpçaklar, 200 yıl egemenliklerini devam ettirdikleri bozkırlara kendi adlarını vererek bu bozkırların kaynaklarda Deşt-i Kıpçak olarak anılmasını sağlamışlardır. Savaşçı yapıları ve hızlı teşkilatlanma özellikleriyle Doğu Avrupa coğrafyasında varlıklarını hissettiren Kuman-Kıpçaklar Karadeniz'in kuzeyindeki toprakların Türk yurdu olarak devamlılığına katkıda bulunmuşlardır. 'Rize'de Kıpçak İzleri' adlı bu çalışmamız üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Kıpçakların siyasi tarihi ve yayıldıkları alanlar hakkında bilgileri sunarken ikinci bölümde ise Kıpçakların kültür ve medeniyet kısmı anlatılmıştır. Üçüncü bölümde ise Rize adının anlamı, sosyo-ekonomik ve siyasi tarihi hakkında bilgiler ortaya konularak Tunca (Dutha) Köy monografisinden hareketle Kıpçak izleri aranmaya çalışılmıştır. Araştırma süre zarfında ve çalışması yapılan alanda Kuman-Kıpçaklarla ilgili bilgi veren kaynak, kitap, makale, tercüme eserler tarafsız şekilde incelenip ele alınmıştır. Çalışmamızda Kuman-Kıpçak adı bazen Kıpçak, bazen Kuman bazen de Kuman-Kıpçak şeklinde kullanılmıştır. Tezimizin başlığına uygun olarak içeriğinde yer vermiş olduğumuz köy monografisinde Kıpçak izlerine rastlanmış bulunulmaktadır. Anahtar Sözcükler: Kuman-Kıpçak, Deşt-i Kıpçak, Rize, Tunca (Dutha),Cuman-Qipchaqs, named differently by different nationalities since their anthropological features became the leader of steppenomadic Turkic tribe of the last migration wave towards the north of Blacksea from the inner part of Turkistan. Having trading, military and economical relationships with the other neighbour nationalities, Cuman-Qipchaqs provided to be memorialized in sources as 'Desht-i Qipchaq' by giving the area their own names during two-hundred-years prevail. Cuman-Qipchaq sevoking their existance in the East Europe madegreat contributions to the continuity of Blacksea as Turkish homeland because of their martialand quickly-organized features. This study named 'The Relics Qipchaq' in Rize is comprised of three main sections. Whereas the information about the political history of Cuman-Qipchaqs and the area the spreaded is given in section one, we talked about Cuman-Qipchaqs' culture and civilization in sectio ntwo. Insection three, it is endevaoured toin vestigate therelic of Cuman-Qipchaqs throught hemonographic structure of Tunca (Dutha) village by revealing the meaning of the name Rize, socio-economic and political history. In the period and in the place of investigation, the sources, books, article sand translated materials were embrassed objectively. In our study, the name of Cuman-Qipchaqs is sometimes used as Qipchaq, sometimes Cuman and sometimes Cuman-Qipchaqs. There lics of Cuman-Qipchaqs were found in the monographic structure of the village mentioned above as being suitable forthe title of ourstudy. Key words: Cuman-Qipchaqs, Desht-i Qipchaq, Rize, Tunca (Dutha).