Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi'nde Bulunan Ayasofya 3807 Katalog Numaralı Kitab-ı Bostan Adlı Eserin Tezhip Açısından Değerlendirilmesi

Abstract

Ademoğlu yüzyıllar boyunca doğrudan veya dolaylı olarak sanatla iç içe yaşamıştır. Sanattan uzak bir toplumda asla yaşamamıştır. Bu süreçte de sanat dallarıyla ilişkileri hasebiyle diğer sanat dallarını da etkilemeyi başarmıştır. Bu etkileşim sonrası tezhip sanatı da kendi hüviyetini kazanmıştır. Elbette bu etkilenme yazılan el yazmalarını da süslenir hale getirmiştir. Edebi eserler de hiç şüphesiz en çok süslenen eserlerden olmuştur. Bu çalışmanın konusu Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi'nde bulunan AYASOFYA 3807 katalog numaralı, müellifi Sa'dî-i Şîrâzî 'ye ve istinsahı Sultan Muhammed Nur'a ait olan Kitab-ı Bostan el yazması eserindeki tezhip sanatı açısından değerlendirilmesidir. 933/1527 tarihli bu eserin konusu İran edebiyatıdır. Ne yazık ki çaşlışmamızınhem sanatla buluştuğu tarihi hem de müzehhibi belli değildir. Bu çalışmamızın amaçlarından en önemlisi kültür ve edebiyat zincirinin halkalarından biri olan Kitab-ı Bostan'ı gün yüzüne çıkarmaktır. Temennimiz ise bu çalışmanın ileride yapılacak olan sanatlı el yazması değerlendirme ve inceleme çalışmalarına kaynak ve basamak teşkil etmesidir. İncelediğimiz bu çalışmaya konu olan Kitab-ı Bostan'ın tezyini kısımları çekilen fotoğraflar üzerinden birebir yapılan çizimlerle tezhip özellikleri anlatılarak, kompozisyon tasarımı, kullanılan renkler ve kullanılan motifler analiz edilmiştir. Toplamda 2 tane serlevha sayfası ve 240 tane bahisbaşı bezemesine sahip olan bu eser titizlikle incelenmiştir. Bezemelerin kendi içimdeki benzerlikleri ve farklılıkları da ifade edilmiştir. İncelenen eserdeki tüm motifler, kullanılan renkler ve kompozisyon bütünlüğü bir ahenkle ustaca yerleştirilmiştir. Sanat yapma ve sanatlı eser ortaya çıkarma gayesi göz ardı edilmemiştir. Sa'dî-i Şîrâzî'nin yazdığı bu güzel eser ancak bu kadar güzel bir şekilde sanatla ifade edilebilirdi.

For centuries, humankind has been living together with art directly and indirectly. There was never such a society away from art. During this period, thanks to their relations with the arts, they were able to affect other branches of art. After this interaction, the art of illumination has gained its own identity. Thanks to this, the manuscripts were subject to illuminations. Literary works were undoubtedly among the most illuminated works. The topic of this study is the book 'Kitab-ı Bostan' which is located in Süleymaniye Library of Manuscripts with the catalogue number 3807, and its evaluation in terms of illumination. The author of the original book 'Kitab-ı Bostan' is Saadi Shirazi and this copy was written by Sultan Muhammed Nur. The topic of this book, dated to the year 933/1527, is Persian Literature. Unfortunately, the date this work was illuminated, and the name of the artist is unknown. The most important purpose of this study is to bring 'Kitab-ı Bostan' to the light, which is an important part of culture and literature. Our hope is to provide a ladder and source to future studies for illuminated manuscripts. The illuminations of the book of our study were illustrated by using the pictures of original work, and analyzed in terms of composition design, colors, and motifs. The book with two head sheets(serlevha) and 240 pre-chapter(bahisbaşı) illuminations was examined in detail. The illuminations were also compared by their differences and similarities in the study. All the motifs, the use of colors, and the entirety of composition were skillfully painted on the book with harmony. The intention to make an artful work was not ignored, and the book of Saadi Shirazi could only have been expressed in such an artful and splendid way.