Bahrî Memlükler Dönemi Mezhep Hareketleri

Abstract

Bu çalışma, Bahrî Memlükler döneminde (1250-1382), Moğol istilası sonrasında İslam dünyasının içine düşmüş olduğu dini ve siyasi krizin etkisi altında, İslam inanç ekollerinin paradigma içi yaşamış oldukları tartışmaları ve yeniden yapılanma sürecindeki mezhep olaylarını, iktidar ve toplum merkezli ele almaktadır. Çalışma, giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, konunun önemi ve izlenen metod ile çalışmanın kaynakları ve araştırmalar ele alınmıştır. Birinci bölümde, Bahrî Memlükler devletinin kuruluşu ve bu süreçte Mısır toplumunun sosyo-kültürel özellikleri incelenmiştir. İkinci bölümde, Bahrî Memlükler'in din politikaları Sünnîlik merkezinde ele alınmaya çalışılmış; Mezheplerin paradigma içi tartışmaları ve yenilenme arayışları, iktidar ve bilgi merkezli dinamikleri, olaylar ve kişiler üzerinden incelenmiştir. Üçüncü bölümde, Sünnî toplumun benlik şuurunun oluşumunda etkin faktörlerden olan Şiîlik incelenmiş; iktidarın Şiî gruplarla ilişkili politikaları ve Şiî grupların isyanları, ideolojik zemin ve tarihsel arkaplan çerçevesinde değerlendirilmiştir. Neticede, Bahrî Memlükler Dönemi yaşanan mezhep hareketlerinde, iktidarın, Sünnîlik içi tartışmaları dengede tutttuğu, toplumun diğer kısmını oluşturan Şiî grupları, kendi meşruiyet alanını oluşturan 'öteki' olarak kabul ederek kontrol altına aldığı görülmüştür. Anahtar Sözcükler: Bahrî Memlükler, Sünnîlik, Şiîlik, Selefîlik, İsmaîlilik

This study aims to investigate the disputes over theological issues, sectarian movements and their socio-political backgrounds under Bahri Mamluk reing (1250-1382), a period which followed the Mongol invasion and political turmoil after this invasion. Mamluks tried to reestablish the social and political fabric in that era. It consists of an introduction and three main chapters. In the introduction, the significance of the subject, the methodological issues, crtical analysis of the classical sources and assessment of contemporary studies in Mamluk Studies are dealt with. In the first chapter, the establishment of Bahri Mamluk State and socio-cultural characteristics of Egyptian Society in this process are analyzed. In the second chapter, religious policies of Bahri Mamluks, especially their attitude toward Sunnism, is the main subject. In the third chapter, the Shia, who were one of the main factors in the formation of the Sunni identity, the policies pursued by the Sunni authorities towards the Shii groups and theological and political backgrounds of Shii revolts are examined. We conclude that Bahris tried to balance divisions in Sunnism and considered the Shiis as the 'other' making their rule legitimate. They tried to control them. Keywords: Bahrî Mamluks, Sünnism, Shiism, Ismailis, Salafis