Türk Üniversite Sisteminin Teşekkülü ve Yabancı Uzman Raporları

Abstract

Osmanlı İmparatorluğunun yöneticileri, 1639 Karlofça Antlaşması sonrası Batılı devletlere nazaran askeri, teknolojik, iktisadi yönden geriye düşüldüğünün anlaşılmasıyla birlikte, kendilerinin eksik kaldığı alanlarda, Batıdan getirilen uzmanlar aracılığıyla problemlerin çözüme kavuşturulması yöntemini belirlemişlerdir. Rakip ülkelerden getirilen uzmanlar aracılığı ile pratik çözüm arayışlarına dayalı bu yöntem özellikle askeri eğitim meselelerinde kendisini göstermiştir. Tanzimat ile başlayan modernleşme süreçlerinde askeri-sivil bürokrat ihtiyacını karşılamak ve kurumsal modernleşmeyi gerçekleştirebilmek için yüksek öğretime olan ihtiyaç zaruri hale gelmiştir. Bu doğrultuda Osmanlı Devleti tarafından yürütülen eğitimde reform hareketlerinde yabancı uzmanlardan yararlanılmaya devam edilmiş ve yeni kurulan Türkiye Cumhuriyetinde de bu durum daha seçici olarak devam ettirilmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında John Dewey'e, Türk eğitim sistemiyle ilgili yazdırılan rapor ile başlayan yeni süreç, eğitim ile alakalı her kademeye yayılmış, cumhuriyetin ilk on yılında birçok yabancı uzman ülkemize davet edilmiş ve görüşlerine başvurulmuştur. 1933 yılında yapılan üniversite reformunun fikri arka planını oluşturan Albert Malche'nin yazmış olduğu raporda, İstanbul Üniversitesinin modern bir hale getirilerek evrensel bir statü kazandırılması hedeflenmiştir. Siyasi iktidar tarafından Türk Modernleşmesi süreçlerine katkı sunması amacı ile hazırlatılan Malche raporu, Türk Üniversite sistemini etkileyen en önemli yabancı uzman metinlerinin başında gelmektedir. Yine bu reform hareketinin gerçekleşmesinde önemli katkıları bulunan ve İstanbul Üniversitesinde uzun yıllar akademisyenlik yapmış Philipp Schwartz'ın ülkemizden ayrılırken yazdığı 1951 tarihli rapor, üniversite reformunun değişen dünya koşullarına göre güncellenmesi gereken yönlerini ve Türk üniversitelerinin başarılı olması için yapılması gerekenleri göstermesi açısından önemlidir. Türk üniversite sisteminin şekillenmesi süreçlerinde, yabancı uzmanların raporlarının etkisinin gösterilmesinin amaçlayan bu çalışma, özellikle Dewey, Malche ve Schwartz raporlarına odaklanmış ve bu metinlerin üniversite sistemimize etkilerinin neler olduğu araştırılmaya ve değerlendirilmeye çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Üniversite reformu, Albert Malche, Philipp Schwartz, John Dewey, yabancı uzmanlar, Türk ModernleşmesiThe rulers of the Ottoman Empire, after the 1639 Treaty of Karlowitz, realized that they were lagging behind in terms of military, technological and economic aspects compared to the Western states. They determined the method of solving to problems through experts brought from the West in the areas which they were lagging. This method, which is based on the search for practical solutions through experts brought from rival countries, has shown itself especially in military training issues. In the modernization processes that started with the Tanzimat, the need for higher education became essential in order to meet the need for military-civil bureaucrats and to realize institutional modernization. In this direction, foreign experts continued to be used in the reform movements in education that carried out by the Ottoman Empire, and this situation was continued more selectively in the newly established Republic of Turkey. The new process, which started with John Dewey's report on the Turkish education system in the first years of the republic, spread to all levels of education, and many foreign experts were invited to the new state in the first ten years of the republic and their opinions were sought. In the report written by Professor Albert Malche, who formed the intellectual background of the university reform in 1933, it was aimed to modernize Istanbul University and give it a universal status. The Malche report, which is one of the most important foreign expert texts affecting the Turkish University system was asked by the political power to with the aim of contributing to the Turkish Modernization processes. The 1951 report, written by Philipp Schwartz, who worked as an academician at Istanbul University for many years also made important contributions to the realization of this reform movement. This report is important in terms of showing the aspects of the university reform that need to be updated according to the changing new world conditions and what needs to be done for Turkish universities to be successful. This study, which aims to show the effect of the reports of foreign experts in the shaping processes of the Turkish university system, focused especially on the Dewey, Malche and Schwartz reports. It tried to researching and evaluate the effects of these texts on Turkish university system. Keywords: University Reform, Albert Malche, Philipp Schwartz, John Dewy, Foreign Experts, Turkish Modernity