Türk Çini Sanatında Sembolik Anlatım Olarak Kuş Teması ve Kültür Turizmine Katkısı Bağlamında Örnek Proje Uygulaması

Abstract

Evrende çok çeşitli kültürler bulunmaktadır. Bu kültürler içerisinde anlam, değer ve mitolojik bağlamda kuşlar da önemli bir yer edinmiştir. Kuş teması, edebiyat, müzik, resim gibi sanatın farklı alanlarında hem somut hem de soyut biçimlerde işlenmiştir. Selçuklu ve Osmanlı çinilerinde kuş motifleri, bereket, özgürlük, bilgelik, güç ve ruhaniyet gibi kavramlarla ilişkilendirilmiştir. Bu bağlamda kuş temasının çini sanatında ayrı bir yeri olduğu düşünülerek çalışma kapsamında Türk çini sanatında sembolik anlatım olarak kuş temasının araştırılması planlanmış ve sahip olduğu coğrafi konum, iklim koşulları ve verimli topraklarıyla pek çok kuş türünü içinde barındıran, konaklama ve barınma alanı olarak tercih edilen Kızılırmak Deltası Kuş cennetinde bulunan kuş türlerinin, kültür turizmine katkı sağlanması açısından seramik yüzeyler üzerinde betimlemeleri yapılarak örnek proje uygulaması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, öncelikle literatür taraması yoluyla elde edilen veriler temel alınmış, daha sonra veri analizi yöntemi kullanılarak ulaşılan bulgular ve değerlendirmeler sistematik biçimde raporlanmıştır. Elde edilen bu veriler ilgili bölümlere entegre edilmiş ve örnek proje uygulama çalışmalarında kullanılan resimsel simgelerin tasarımına katkı sağlamıştır. Yapılan araştırmalarda, Samsun'a gelen turistler için yöreye özgü taşınabilir nitelikte yapılan hediyelik eşyaların sınırlı sayıda olduğu gözlemlenmiştir. Tez kapsamında Türk çini sanatında sembolik anlatım olarak kuş teması incelenmiş, belirlenen proje kapsamında Kızılırmak Deltası Kuş cennetinde bulunan kuş türlerinin, kültür turizmine katkı sağlanması açısından seramik yüzeyler üzerinde sanatsal betimlemeleri yapılmıştır. Geleneksel çini teknikleri ile çağdaş tasarım yaklaşımlarını birleştiren bir koleksiyon oluşturulmuştur. Bu koleksiyon içerisinde turistlerin hediye olarak yanlarında götürebilecekleri, taşınabilirliği kolay, magnet, tabak, nihale, bardak, karo ve vazo gibi çini ürünler bulunmaktadır. Samsun turizmi'ne katkı sağlaması açısından öneri niteliğinde sunulan çini çalışmaları 'evani çini' olarak adlandırılmaktadır. Çini sanatının geliştirilebilmesi ve özgün tasarımların üretilebilmesi için yerel ustalar desteklenebilir. Zanaat ve sanat yönüyle turistlerin katılım sağlayabileceği interaktif çini atölyeleri açılabilir ve bölge ekonomisine katkı sunabilir. Çini sanatı, yalnız bir sanat dalı olarak değil, aynı zamanda kültürel sürdürülebilirlik ve turizm ekonomisinin kesiştiği bir araç olarak değerlendirilebilir. Anahtar Sözcükler: Türk çini sanatı, Kuş teması, Sembolik anlatım, Kültür turizmi, Kızılırmak deltası kuş cennetThere are many different cultures in the universe. Birds have also gained an important place in these cultures in terms of meaning, value and mythological context. Bird theme has been processed in both concrete and abstract forms in different fields of art such as literature, music and painting. Bird motifs in Seljuk and Ottoman tiles have been associated with concepts such as abundance, freedom, wisdom, power and spirituality. In this context, considering that bird theme has a special place in tile art, it was planned to research bird theme as a symbolic expression in Turkish tile art within the scope of the study and a sample project application was carried out by depicting bird species in Kızılırmak Delta Bird Paradise, which is preferred as an accommodation and shelter area and hosts many bird species with its geographical location, climate conditions and fertile soil, on ceramic surfaces in order to contribute to cultural tourism. In this study, firstly the data obtained through literature review was taken as basis, then the findings and evaluations reached by using data analysis method were reported systematically. These obtained data were integrated into the relevant sections and contributed to the design of pictorial symbols used in sample project implementation studies. In the studies conducted, it was observed that there were limited number of portable souvenirs specific to the region for tourists visiting Samsun. Within the scope of the thesis, the theme of birds as a symbolic expression in Turkish tile art was examined, and within the scope of the determined project, artistic depictions of bird species found in the Kızılırmak Delta Bird Paradise were made on ceramic surfaces in order to contribute to cultural tourism. A collection combining traditional tile techniques and contemporary design approaches was created. This collection includes easily portable tile products such as magnets, plates, trivets, cups, tiles and vases that tourists can take with them as gifts. The tile works presented as suggestions in terms of contributing to Samsun tourism are called 'evani tiles'. Local masters can be supported to develop tile art and produce original designs. Interactive tile workshops can be opened where tourists can participate in terms of craft and art and contribute to the regional economy. Tile art can be evaluated not only as a branch of art but also as a tool where cultural sustainability and tourism economy intersect. Keywords: Turkish tile art, Bird theme, Symbolic expression, Cultural tourism, Kızılırmak delta bird paradise.