Türkiye Kökenli Linum Bienne Mill. Keten Türünün Moleküler Karakterizasyonu İle Bazı Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma

Abstract

Bu araştırma, Türkiye?deki Linum bienne Mill. (keten) genotiplerinin morfolojik, fenolojik ve moleküler karakterizasyonunu yapmak ve bazı bitkisel özelliklerini belirlemek amacıyla, 2007-2012 yılları arasında yürütülmüştür. Araştırma sonucu; doğal vejetasyondan toplanan L. bienne genotiplerinde ortalama olarak bitki boyunun 38 cm; teknik sap uzunluğunun 23 cm; biyolojik ağırlığın 0.34 gr; bitki başına kapsül sayısının 9.6 adet; 1000 tane ağırlığının 1.0 gr olduğu saptanmıştır. Sera koşullarında yetiştirilen L. bienne genotiplerinin döllerinde; ortalama olarak bitki boyunun 85 cm; anadal sayısının 22.4 adet; taç yaprak uzunluğunun 8.18 mm; taç yaprak genişliğinin 5.82 mm; taç yaprak uzunluk/genişlik oranının 1.42; kapsül uzunluğunun 4.26 mm; kapsül genişliğinin 4.47 mm; kapsül uzunluk/genişlik oranının 0.95 ve bin tane ağırlığının 1.4 gr olduğu tespit edilmiştir. Ortalama olarak ekimden çıkışa kadar geçen gün sayısının 5.4 gün; vernalizasyon için ideal büyüklüğe ulaşıncaya kadar geçen gün sayısının 30.6 gün ve çiçeklenme başlangıcı gün sayısının 113.6 gün olduğu tespit edilmiştir. Taç yaprak renginin beyaz, açık mor ve mor olduğu; anter renginin sarı ve mavi olduğu; anter sapının beyaz ve açık mavi olduğu; dişicik tepesinin beyaz, mor ve koyu mor olduğu ve dişicik borusunun açık mor, mor ve koyu mor olduğu tespit edilmiştir. Çiçek şekilleri ve taç yaprak şekilleri bakımından çeşitli varyasyonların olduğu gözlenmiştir. Laboratuar koşullarında yapılan araştırma sonucu; L. bienne genotiplerinde optimum çimlenme sıcaklığının Trabzon?dan toplanan genotipler için 18.4 oC, Samsun?dan toplanan genotipler için 20.0 oC, Çanakkale?den toplanan genotipler için 20.3 oC, Antalya?dan toplanan genotipler için 20.0 oC ve İzmir?dn toplanan genotipler için 19.1 oC olduğu belirlenmiştir. Yağ asitleri kompozisyonunun palmitik, stearik, oleik, linoleik ve linolenik asit olarak sırasıyla % 7.5, % 2.9, % 23.5, % 9.1 ve % 57.0 oluştuğu tespit edilmiştir. Yapılan moleküler karakterizasyon çalışmaları sonucu; L. bienne genotiplerinde toplam 292 adet DNA bandının üretilmiş olduğu ve bu bantların 275 adedinin polimorfik olduğu tespit edilmiştir. Skorlanan bantların, bant frekansının 0.003 ile 0.997 arasında değiştiği ve bant frekans ortalamasının 0.357 olduğu, belirlenmiştir. Oluşturulan dendograma göre mevcut materyalin 3 ana grupta toplandığı, ve bu ana grupların da kendi içerisinde, büyük oranda benzer ekolojilerden toplanan materyallerden oluşan 11 alt gruba ayrıldığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Linum bienne Mill., Keten, Yağ Asitleri, ISSR Markörleri

This research was conducted to determine some morphological, phenotypic and molecular characterizations and determining some of the plant characteristics of Linum bienne Mill. (pale flax) genotypes between 2007 and 2012. Results of the research showed that the mean plant height, technical stem length, biological weight, number of capsules per plant and 1000 seeds weight were 38 cm, 23 cm, 0.34 g, 9.6 and 1.0 g respectively as determined in L. bienne genotypes collected in their native area. The mean plant height was 85 cm, number of main stems were 22.4, length of petal was 8.18 mm, width of petal was 5.82 mm, petal length/width ratio was 1.42, length of capsule was 4.26 mm, width of capsule was 4.47 mm, capsule length/width ratio was 0.95 and 1000 seed weight was 1.4 g in L. bienne plants grown in the green house. Averagelly days from sowing to emergence was 5.4 days, number of days ready for vernalization was 30.6 days, and time to flowering 113.6 days as determined in L. bienne plants grown in the green house. The petals' colur were white, light violet and violet; the anthers' colur were yellow and blue; filaments were white and light blue; stigmas were white, violet and dark violet; and styles were light violet, violet and dark violet in terms of colur different plant parts. Some variations were also determined in flower types and petal types. The research results carried out in the laboratory showed that the optimal germination temperature were determined as 18.4, 20.0, 20.3, 20.1 and 19.1 oC as for genotypes collected from Trabzon, Samsun, Çanakkale, Antalya and Izmir respectively in L. bienne genotypes. The fatty acid compositions were determined as 7.5%, 2.9%, 23.5%, 9.1% and 57.0% as palmitic, stearic, oleic, linoleic and linolenic acids respectively. Result of the molecular characterization performed in laboratory should that a total of 292 numbers of DNA bands were generated and 275 of these were polymorphic. The band frequency varied between 0.003 and 0.997, and mean frequency was 0.357. According to dendrogram 3 main groups were generated and of these 11 sub-groups were generated according to ecological conditions which existed in the L. bienne collected area. Key Words: Linum bienne Mill., Linseed, Faty acids, ISSR Markers