Celil Memmedguluzade'nin 'Danabaş Kendi'nin Ehvalatları' Adlı Eserinin Söz Dizimi

Abstract

Bu çalışmamızda XX. yüzyıl Azerbaycan edebiyatının büyük demokrat yazarı, azerbaycançılık ideolojisinin kurucularından biri, küçük hıkâyenin büyük ustadı ve eleştirel realizmin kurucusu olan Celil Memmedguluzade'nin 'Danabaş Kendi'nin Ehvalatları' adlı hikâyesinin söz dizimi incelenmiştir. Çalışma sırasında Batı Türkçesinin iki kolu Türkiye Türkçesinde ve Azerbaycan Türkçesindeki söz dizimiyle ilgili görüşler esas alınarak hikâyeden örneklerle iki lehçe arasında karşılaştırma yapılmıştır. Dört bölümden oluşan çalışmamızın giriş kısmında Celil Memmedguluzade'nin hayatı, edebi kişiliği ve 'Danabaş Kendi'nin Ehvatları' hikâyesinden kısaca bilgi verilmiştir. Daha sonra Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki söz dizimiyle ilgili görüşlere yer verilmiştir. Birinci bölümde kelime grupları hakkında her iki lehçede de araştırmacıların görüşlerine yer verilerek hikâyedeki örneklerle bu lehçeler arasındaki benzerlik ve farklılıklar karşılaşıtırılmıştır. İkinci ve üçüncü bölümlerde sırasıyla cümle ve cümle unsurları ve cümlenin çeşitleriyle ilgili bilgi verilerek hikâyedeki örnek cümlelerle iki lehçe arasındaki benzerlik ve farklılık karşılaştırlmıştı. Çalışmamızın birinci bölümünde kelime gruplarıyla tespit ettiğimiz farklılık Azerbaycan Türkçesinde bazı kelime gruplarının söz diziminde değil dil bilgisinin morfoloji kısmında ele alındığı görülmektedir. İkinci bölümünde cümle ve cümle ögelerinin adlandırılmasıyla ilgili farklılıklar tespit ettik. Üçüncü bölümünde ise cümle çeşitlerin sınıflandırılması ve adlandırlmasıyla ilgili farklılıklar tespit ettik. Çalışma sonucunda her iki lehçede de söz diziminde yapı bakımından fark bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Bu iki lehçeler arasındaki temel farklılık terim karmaşasının olmasıdır. Adı geçen hikâyenin söz dizimi incelenirken, Türkiye Türkçesinde Leyla Karahan 'Türkçede Söz Dizimi', Muharrem Ergin ' Türk Dil Bilgisi', Günay Karaağaç 'Türkçenin Söz Dizimi' , Azerbaycan Türkçesinde G.Ş. Kazımov 'Müasir Azerbaycan Dili Sintaksis', A. Abdullayev, Yusifov, A. Hasanov 'Müasir Azerbaycan Dili Sintaksis' adlı eserlerden yararlanılmıştır. Çalışma Türkiye Türkçesi söz dizimine göre yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Celil Memmedguluzade, söz dizimi, hikâye, Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesi

In this study, the syntax of the story 'Danabaş Kendi'nin Ehvalatları' by Celil Mammadguluzade, the great democrat writer of 20th century Azerbaijani literature, one of the founders of the ideology of azerbaijanism, the great master of the small story and the founder of critical realism, has been examined. During the study, a comparison was made between the two dialects with examples from the story, based on the views on the syntax of the two branches of Western Turkish, Turkey Turkish and Azerbaijan Turkish. In the introduction part of our work, which consists of three parts, brief information is given about Celil Memmedguluzade's life, his literary personality and the story 'Danabaş Kendi's Ehvatları'. Then, opinions about the syntax in Azerbaijan Turkish and Turkey Turkish are given. In the first part, the opinions of the researchers about the word groups in both dialects are given and the similarities and differences between the examples in the story and these dialects are compared. In the second and third chapters, information about sentence and sentence types were given, and the similarities and differences between the sample sentences in the story and the two dialects were compared. In the first part of our study, it is seen that the difference we identified with the word groups is that some word groups in Azerbaijani Turkish are not handled in the syntax, but in the morphology part of the grammar. In the second part, we identified differences in naming sentences and sentence elements. In the third part, we identified differences in classification and naming of sentence types. As a result of the study, it is seen that there is no difference in syntax in terms of structure in both dialects. The main difference between these two dialects is the confusion of terms. While examining the syntax of the aforementioned story, Leyla Karahan 'Syntax in Turkish', Muharrem Ergin 'Turkish Grammar', Günay Karaağaç 'Syntax of Turkish' in Turkey Turkish, G.Ş. Kazımov's 'Contemporary Azerbaijani Syntax', A. Abdullayev, Yusifov, A. Hasanov's 'Contemporary Azerbaijani Syntax' was used. The study was carried out according to Turkey Turkish syntax. Keywords: Celil Memmedguluzade, syntax, story, Azerbaijan Turkish, Turkey Turkish