Samsun İli Tüketicilerinin Sorumlu Tüketim Anlayışına Sahip Olma Düzeyinin Değerlendirilmesi: Sebze ve Meyve Tüketimi Örneği

Abstract

Tüketiciler, arz zincirindeki faaliyetleri yönlendiren birincil aktörü oluşturur ve sorumlu davranış sergilemedeki başarısızlıkları kaynak israfına ve artan karbon emisyonlarına yol açar. Tüketici davranışının temel rolüne rağmen, sorumlu tüketim kalıplarının kapsamı ile doğası ve çevresel sonuçlar üzerindeki etkileri literatürde henüz yeterli düzeyde bilinmemektedir. Bu nedenle çalışmada, nihai tüketicilerin sahip olduğu tüketim anlayışı ve alışkanlıklarıyla hane halkı düzeyinde ortaya çıkan yaş meyve ve sebze atık miktarı ve karbon emisyonu miktarı arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Araştırma verileri, Samsun ili kent merkezinde yaşayan tüketiciler arasından sistematik örnekleme yöntemiyle belirlenmiş 225 tüketiciden anket yoluyla toplanmıştır. Sorumlu tüketimi anlayışı, sorumlu tüketim ölçeği kullanılarak ortaya konulmuştur. İncelenen tüketiciler normal dağılım yaklaşımı yardımıyla sorumlu tüketim anlayışlarına göre gruplandırılmıştır. Sorumsuz tüketimden kaynaklanan ilave karbon emisyonu miktarı, yaşam döngüsü analizi ve emisyon faktörleri kullanılarak ölçülmüştür. Tüketici seviyesinde ortaya çıkan atık miktarı ve ilave karbon emisyonunu etkileyen faktörler regresyon analizi yardımıyla belirlenmiştir. Araştırma bulguları, yüksek sorumlu tüketim anlayışına sahip tüketicilerin yaş meyve-sebze atık miktarlarının ve ilave karbon emisyonlarının diğerlerinden daha az olduğunu göstermiştir. Araştırma bulguları ayrıca, sorumlu tüketim anlayışla hareket etmenin, daha geniş aileye sahip olmanın ve meyve alım sıklığını artırmanın tüketici seviyesinde ortaya çıkan ilave karbon emisyonu azalttığını ortaya koymuştur. Sebze alım sıklığı arttıkça, atık miktarı arttıkça, gelir arttıkça ve sebze tüketim miktarı arttıkça ilave karbon emisyonunun arttığı tespit edilmiştir. Sorumlu tüketim anlayışıyla hareket etmek atık miktarını azaltmaktayken, gelir arttıkça, sebze tüketim miktarı arttıkça ve yaş arttıkça tüketim seviyesinde atık miktarını arttığı belirlenmiştir. Araştırma bulguları, sorumlu tüketim uygulamalarının teşvik edilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Atık yönetimi ile karbon emisyonu konularında tüketici farkındalığını artırıcı etkinlikler ve eğitim programlarının düzenlenmesi yararlı olacaktır. Anahtar Sözcükler: Meyve-sebze arz zincirleri, sorumlu tüketim, gıda atıkları, karbon emisyonu, gıda kayıplarıConsumers are the primary actor driving activities in the supply chain, and their failure to behave responsibly leads to wasted resources and increased carbon emissions. Despite the fundamental role of consumer behavior, the extent and nature of responsible consumption patterns and their impact on environmental are still poorly understood in the literature. Therefore, objectives of the study were to reveal the habits of fresh vegetable and fruit of final consumers, to determine the amount of fresh fruit/vegetable waste and carbon emissions generated at the household level and to explore the link between responsible consumption and carbon emission. The research data were collected from randomly selected 225 consumers living in the city center of Samsun province. The level of responsible consumption was measured by using the responsible consumption scale. The analyzed consumers were grouped according to their score elicited from responsible consumption scale with the help of the normal distribution approach. The amount of additional carbon emissions from irresponsible consumption was quantified using life cycle analysis and emission factors. Factors affecting the amount of waste generated at the consumer level and additional carbon emissions were explored by using regression analysis. Research findings showed that consumers with a high responsible consumption score had lower amounts of fresh fruit and vegetable waste and additional carbon emissions comparing to others. Research findings also revealed that practicing responsible consumption, having a larger family and increasing the frequency of fruit purchases reduced additional carbon emissions at the consumer level. It was found that there was positive relationship between additional carbon emission and frequency of vegetable purchase, the amount of waste and the amount of vegetable consumption. However, the effect of responsible consumption on the amount of waste was negative, while that of income, amount of vegetable consumption and age were positive. The research findings suggest promoting responsible consumption practices. Organizing activities and training programs to raise consumer awareness on waste management and carbon emissions may reduce the adverse effects of fresh fruit and vegetable consumption. Keywords: Fruit and vegetable supply chains, responsible consumption, carbon emission, food waste, food loss