Samsun İlinde Domateste Kök ve Kökboğazı Çürüklüğü Hastalığının Yayılışı, Şiddeti ve Hastalığa Neden Olan Etmenlerin Belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma, Samsun ili ve ilçeleri sera ve tarla alanlarında yetiştiriciliği yapılan domates bitkilerindeki kök ve kökboğazı çürüklüğü hastalığının yayılışı, şiddeti ve hastalığa neden olan etmenlerin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın ana materyalini Samsun ili ve ilçelerinde domates ekiliş alanlarından toplanan kök ve kökboğazı çürüklüğü hastalığıyla bulaşık bitki materyali oluşturmaktadır. Araştırmanın survey çalışmaları, bitkilerin fide dönemi olan Nisan- Mayıs aylarında ve tarla dönemi olan Temmuz-Ağustos aylarında, 2005 yılında toplam 96, 2006 yılında toplam 203 domates ekiliş alanında yürütülmüştür. Samsun ili ve ilçelerinde 2005 yılı survey çalışmalarının yapıldığı domates ekiliş alanlarının %81.2'nin kök ve kökboğazı çürüklüğü hastalığıyla bulaşıklık olduğu ve hastalığın bitkilerde %56.3 oranında yaygın olduğu saptanmış, hastalık şiddeti ise %34.0 olarak belirlenmiştir. 2006 yılında ise ilin domates alanlarının %73.4'ünün kök ve kökboğazı çürüklüğü hastalığıyla bulaşık olduğu, hastalığın bitkilerde %55.0 oranında yaygın olduğu ve hastalık şiddetinin de %30.2 olduğu saptanmıştır. Yapılan çalışma sonucunda hastalıkla bulaşık bitkilerden değişik cinslerden olmak üzere 2005-2006 yıllarında toplam 773 fungal izolat elde edilmiştir. Çalışmanın, 2005 yılında elde edilen toplam fungal izolat sayısı 286 adet olup %87.1 oranında Fusarium spp., %6.6 diğerleri, %3.8 Rhizoctonia spp. ve %2.4 Pythium spp. saptanmıştır. 2006 yılında ise hastalıkla bulaşık bitkilerden elde edilen toplam 487 fungal izolatın; %91.8'i Fusarium spp., %3.9'u Rhizoctonia spp., %3.7'si diğerleri ve %0.6'sının ise Pythium spp. olduğu belirlenmiştir. Tür teşhisi çalışmaları sonucunda, 2005 yılında Fusarium türleri arasından %47.9 oranı ile F. oxysporum, Rhizoctonia türleri arasından %3.8 oranı ile R. solani en yaygın türler olarak belirlenirken, P. ultimum ise %0.3 kadar bir yaygınlık göstermiştir. 2006 yılında ise Fusarium türleri arasından %52.4 oranı ile F. oxysporum ve Rhizoctonia türleri arasından ise %3.1 oranı ile R. solani en yaygın türler olarak belirlenmiş, Pythium türleri arasından %0.3 oranı ile P. ultimum ve Pythium HS-grup eşit oranda yaygınlık göstermiştir. İlk kez bu çalışma sonucunda Rhizoctonia zeae domateste kök ve kökboğazı çürüklüğü etmeni olarak belirlenmiştir. Samsun ili domates ekim alanları için ilk kayıt niteliğinde olan Fusarium türleri; F. arthrosporioides, F. culmorum, F. flocciferum, F. javanicum, F. graminearum olurken bu türlerden F. culmorum hariç diğer türler ülkemizin domates yetiştiriciliği yapılan alanları için ilk kayıt niteliğindedir. Patojenite denemesi sonucunda Fusarium izolatları arasında virulensi en yüksek olan izolatların F. oxysporum'a ait olduğu belirlenmiştir. Bu izolatlardan bazılarının solgunluk etmeni olan F. oxysporum f. sp. lycopersici olduğu, bazılarının da kök ve kökboğazı çürüklüğü etmeni olan Fusarium oxysporum f. sp. radicis lycopersici olduğu ayırt edici simptomlara göre belirlenmiştir. Pythium türlerinden P. ultimum'un izolatlarının virulensliğinin yüksek olduğu ve Rhizoctonia türlerinden ise R. solani'nin izolatlarının virulensliğinin yüksek olduğu saptanmıştır. Diğer Fusarium spp., Pythium spp. ve Rhizoctonia spp. izolatlarının virulensliği değişik oranlarda olduğu yapılan incelemeler sonucunda belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Domates, kök ve kökboğazı çürüklüğü, Fusarium spp., Rhizoctonia spp., Pythium spp.The study was carried out in the field and greenhouse of tomato growing areas in Samsun province, aim of the study was determine, the distribution and diseases severity of causal agents. Main material of the research was survey samples, contaminated root and crown rot plants from Samsun province. The survey of the research was conducted in seedling stage in April-May and field maturity stage in July-August and total 96 and 203 were collected from Samsun province in 2005 and 2006 respectively. İn Samsun province it was found that the incidence of mean disease ratio was 81.2% and distribution of disease in field?s 56.3% and disease severity was 34.0% in 2005. Mean disease ratio was 73.4% and distribution of disease in tomato fields 55.0% and disease severity was 30.2% according to survey studies in 2006. As a result of the survey study, 773 fungal isolates belong to different genus were obtained from diseased tomato plants in 2005-2006. the 286 fungi isolated in 2005, 87.1% Fusarium spp., 6.6% other fungi, 3.8% Rhizoctonia spp. and 2.4% Pythium spp., total 487 fungi were isolated as follows 91.8% Fusarium spp., 3.9% Rhizoctonia spp., 3.7% other fungi, 0.6% Pythium spp. Identification study of based on widespread species that 47.9%, F.oxysporum, 3.8%, Rhizoctonia were the most widespread species in all fungi. P. ultimum was only 0.3% ratio in 2005. Among Fusarium and Rhizoctonia species F.oxysporum (52.4%) and Rhizoctonia solani (3.1%) were the most widespread species in all fungi in 2006. Among Pythium species P. ultimum and Pythium HG-grup were equal amount as 0.3% ratio. Rhizoctonia zeae was the first report as a tomato root and crown rot disease agent in the world. F. arthrosporioides F. culmorum, F. flocciferum, F. javanicum, F. graminearum was the first report for Samsun tomato growing area and also Fusarium spp. except F. culmorum, was new reports for Turkey in tomato growing areas. As a result of the pathogenicity test among Fusarium isolates the highest virulence were belong to F.oxysporum isolates some of these isolates were wilt diseases agent F. oxysporum f.sp. lycopersici and some were root and crown rot disease agent F. oxysporum f.sp. radicis lycopersici that caused differential symptoms from the each other. In Pythium species obtained that isolates of P. ultimum were highly virulent than the others. Other Fusarium spp., Pythium spp. and Rhizoctonia spp. isolates virulence were had different ratio according to our research result. Key words: Tomato, root and crown rot, Fusarium spp., Rhizoctonia spp., Pythium spp.