Samsun Yöresinde Bulunan Mezar Taşları

Abstract

V-ÖZET 'Samsun Yöresinde Bulunan Mezar Taşlan' adlı bu çalışmamızda Samsun merkez, Tekkeköy, Bafra, ve alacam ilçelerinde bir tanesi 17., diğerleri 18.19. ve 20.yüzyıla tarihlenen 1 19 mezar taşı incelenmiştir. Bu mezar taşlarım dört ana başlık altında tipolojik sınıflandırmaya tabi tutmak mümkündür. 1- Şahideli Prizmatik Lahitler. 2- Şahideli Pehleli Mezarlar. 3- Şahideli Üstü Açık Dikdörtgen Lahitler. 4- Şahideli Mezarlar. Bu mezar yapılan, şahidelerinin biçim ve özelliklerinin çeşitlilik göstermesinden dolayı, kendi içinde de gruplanmaktadır. Bu gruplama sonucunda dikkati çeken en belirgin özellik ise, erkek mezarlarındaki baş ve ayak taşı seçiminin belirli form tiplerinde yoğunlaşmasıdır. Kadın mezarlarında baş taşı için yine belirli formlar tercih edilirken, ayak taşı seçiminde daha değişik tercihler söz konusudur. İncelediğimiz mezar taşlan, daha çok Osmanlı'nın son dönemine ait olmasından dolayı süslemeler bu dönemin karakteristik özelliğim göstermektedir. Genellikle tabiattan alınan meyve ve çiçek motifleri naturalist bir üslupla mezar yüzeylerine işlenmiştir. Süslemeler ağırlıklı olarak şahide yüzeylerinde yoğunlaşmaktadır. Mezar taşlarında ağırlıklı olarak mermer malzeme kullanılmıştır. Zira mermer, keskin profilli yüzeyleri işlemek için daha elverişli bir malzemedir. Kitabeler bütün örneklerde baş taşma yazılmıştır. Bu kitabelerdeki konular oldukça zengin bir içerik göstermektedir. Bu yazılar içerdiği konularına göre sınıflandırdığında, dönemin toplumsal anlayışındaki değişim izlerini görmek mümkündür. Önceleri ziyaretçilere ölümün gerçekliği hatırlatılıp nasihat verilmesi amaçlanırken, daha sonra, batı etkisiyle gelişen bir anlayışın tesiri olarak, ölümün soğuklu ve ayrılığın acı olması temaları da vurgulanmıştır. Kitabelerdeki yazılar daha çok ta'lik hatla işlenmiştir. 1 örnekte muhakkak olmak üzere sülüs hatla işlenen kitabelere de rastlanılmaktadır.VI- ABSTRACT In the doctoral dissertation entitled 'Tombstones Around The City ofSamsuri', 119 tombstones, which date back to 18, 19, and 20 th centuries (whith the exception that one of the tombstones belongs to 17 th century) arond the city of Samsun and its neighbouring towns of Tekkeköy, Bafra and Alaçam were examined. Those tombstones can be categorized, according to different types mey represent, as follows: 1- Prismatic sarcophagi with şahide 2- Graveyards with şahide andpehle 3- Rectangular sarcophagi whose upper part is open with şahide 4- Graveyards with şahide The structures of graveyards are grouped among themselves according to forms and details of their şahides. The most significants detail within these groups is that the head and toe stones on the graveyards of men were costructed in specific forms, while the toe stones on the graveyards of women were subject to different construction. The ornaments on the tombstones represent the characteristic of the last period of Ottoman State. The motife of fruit and flower were applied to tombstones in naturalist styles. Most of the ornaments appear on the part of the şahide. Marble establishes the basic material of the tombstones simply because of its ability to accept carves and sharp profiles. On the headstones we examined there were inscriptions carved on the headstones we examined. The contents of the inscriptions are as rich as to represent the changes of the societies of the last period of Ottoman State. While the main goal of the inscription was to remind visitors the reality of death and the lessons which could be drawn from this reality, by the time the inscriptions were thematized according to western effect in the line of cold face of death and suffer relevant to it. The calligrapy of the inscriptions is mostly ta lik, while in the first sample, it is muhakkak and in some other samples, it is sülüs.