Türkiye’nin Doğu Karadeniz Havzası’nda Atmosferik Tele Bağlantıların Akarsu Rejimi Üzerindeki Etkilerinin Analiz Edilmesi

Abstract

Hidrolojik döngü bileşenlerindeki değişimlerin analiz edilmesi su kaynaklarının planlanması ve yönetilmesi açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’nin Doğu Karadeniz Havzası’nda yer alan beş farklı akım gözlem istasyonuna ait akım verileri ile Arktik Salınım (AO), Doğu Atlantik-Batı Rusya Paterni (EAWR), Kuzey Atlantik Salınımı (NAO) ve Kuzey Denizi Hazar Paterni (NCP) arasındaki ilişki araştırılmıştır. Bu amaçla, Spearman’s korelasyon testi, toplu ampirik mod ayrıştırma metodu (EEMD) ve nispi önem analizi kullanılmıştır. Buna göre, Spearman’s korelasyon katsayıları hem ham akım verileri hem de EEMD ile bileşenlerine ayrılmış akım değerleri ile atmosferik tele bağlantılar arasında hesaplanmıştır. Daha sonra, atmosferik tele bağlantıların akım verileri üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla nispi önem analizi uygulanmıştır. Elde edilen bulgular, ham akım verileri ile atmosferik tele bağlantılar arasındaki ilişkinin genel olarak kış ve ilkbahar aylarında daha önemli ve negatif olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte, bileşenlerine ayrılmış akım verileri ile atmosferik tele bağlantılar arasındaki ilişkinin her bir bileşen için farklılık gösterebildiği gözlenmiştir. Atmosferik tele bağlantılar ile ham akım verileri arasında bazı aylar için herhangi bir ilişki bulunmamasına rağmen, bileşenlerine ayrılmış akım verileri ile atmosferik tele bağlantılar arasında önemli korelasyonlar tespit edilmiştir. Bu durum, atmosferik tele bağlantılar ile akım verileri arasındaki ilişkinin farklı periyotlarda incelenmesinin önemini ortaya koymaktadır. Nispi önem analizi atmosferik tele bağlantıların akım verileri üzerindeki etkisinin istasyondan istasyona ve bileşenden bileşene gösterdiğini ortaya koymuştur. Bu çalışma, atmosferik tele bağlantıların akım verileri üzerindeki etkisinin farklı bileşenler ve periyotlar için araştırılmasının önemini göstermiştir.