Çiftçilerin Üretim Desenine Karar Verme Süreci: Samsun İli Bafra İlçesi Sebze Yetiştiricileri Örneği

Abstract

Araştırmanın temel amacı, çiftçilerin üretim desenine karar verme sürecini ortaya koymaktır. Bu amaç için, Samsun ili Bafra ilçesindeki sebze yetiştiricilerinin sosyo-ekonomik özellikleri, tutum, değer ve hedefleri, karar verme stilleri ve üretim kararını etkileyen faktörler belirlenmiştir. Araştırmanın birincil verileri basit tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenen 120 çiftçi ile yüzyüze yapılan anketten elde edilmiştir. Daha sonra, teorik örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenen çiftçiler ve sebze sektöründeki önemli aktörler ile yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Veriler SPSS ve NVIVO programları kullanılarak tanımlayıcı istatistikler ve içerik çözümlemesiyle analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre; eğitim seviyesi daha yüksek, arazi büyüklüğü daha fazla, çoğunlukla kayıt tutan, yapılan iş memnuniyeti ve köye bağımlılık gibi içsel değerleri daha yüksek, hedeflerini çiftliklerini geliştirmek üzerine belirleyen, konusunda uzman kişilere danışarak karar veren, tarımsal geliri daha fazla ve büyük işletmeler genel olarak daha rasyonel karar vermektedir. Öte yandan, daha düşük eğitim seviyesine sahip çiftçiler, daha az tarımsal deneyim ve daha düşük tarım gelirine sahip küçük ölçekli işletmeler, duygularına dayalı olarak daha sezgisel kararlar alma eğilimindedir. Çiftçilerin üretim kararlarını etkileyen en önemli üç faktör; yetiştirilecek ürünlerin özellikleri, fiziksel faktörler (arazi şekli, toprak türü, arazinin çok parçalı olması vb.) ve işletme özellikleri olarak belirlenmiştir. Ayrıca örümcek ağı teorisinin aksine, ürünün önceki yıllardaki fiyatı çiftçilerin üretim deseni kararını farklı şekillerde etkilemektedir. Büyük ölçekli işletmeler, bir önceki yıl fiyatı yüksek olan ürünü hiç üretmezken ya da az bir alanda üretirken küçük ölçekli işletmelerin birçoğu daha fazla alanda üretmektedir. Araştırmada sebze yetiştiricisi çiftçilerin karar verme süreçlerinin genel olarak düşünme ve uygulama aşamaları olmak üzere iki aşamadan oluştuğu belirlenmiştir. Çiftçilerin düşünme aşamasında rasyonel karar vermelerine yardımcı olacak bilgilerin, çiftçi eğitimi ve yayım çalışmaları ile sağlanması gerektiği düşünülmektedir. Ayrıca çiftçilerin arazilerinden optimum bir şekilde yararlanabilmeleri için karar destek sistemleri geliştirilmelidir.

The main purpose of this study is to reveal the decision making process of farmer's production pattern. For this purpose, it was determined the factors affecting the production pattern, socio-economic characteristics, attitudes, values and goals, decision making styles of vegetable growers in Bafra district of Samsun province. The primary data of the study was obtained through survey with 120 farmers selected with simple random sampling method. Later, semi-structured interviews were made with stakeholders in vegetable sector and selected farmers determined with using theoretical sampling method. The data were analyzed with descriptive statistics and content analysis using SPSS and NVIVO programs. According to the analysis results; farmers with higher formal education level, larger land size, farm record keeper, high intrinsic values such as job satisfaction and rural dependence, determining the goals on improving the farms, decision-makers with consultation, higher agricultural income and larger enterprises made more rational decisions. On the other hand, farmers with lower formal education level, less agricultural experience, low agricultural income, small-scale enterprises made more intuitive decisions based on the feelings. The three most important factors affecting farmers' production decision were: the characteristics of products, physical factors (shape of land, type of soil, the land is too fragmented etc) and enterprises characteristics. In contrast to Cobweb Theory, the price of previous years of the product affected farmers' decisions on production pattern in different ways. While larger scale enterprises were not producing the product with a high price of the previous year or producing on a small area; smaller scale enterprises produced this product on larger areas. In the study, it was determined that the decision making process of vegetable growers was generally made with two stages in such as thinking and implementation. It is thought that the information that will help farmers to make rational decisions during the thinking phase should be provided with farmer education and publishing studies. Also, decision support systems should be developed so that farmers can make optimum use of their land.