Tokat Çevresinde Yayılış Gösteren Bazı Tıbbi ve Yenilebilir Bitkiler Üzerinde Morfolojik, Anatomik, Mikromorfolojik ve Etnobotanik Bir Araştırma

Abstract

Bu çalışma ile Tokat çevresinde yayılış gösteren ekonomik bakımdan değerli bazı bitki türlerinin, yöresel olarak hangi özelliklerinden faydalanıldığının belirlenmesi, morfolojik, anatomik ve mikromorfolojik özelliklerinin detaylı bir şekilde araştırılması ve bu türler üzerinde daha sonra yapılacak çalışmalara katkı sağlanması amaçlanmıştır. Araştırmamızda farklı familyalara ait Erodium cicutarium (Geraniaceae), Fumaria officinalis (Papaveraceae), Plantago lanceolata (Plantaginaceae), Rumex acetosella (Polygonaceae), Scandix pecten veneris (Apiaceae), Stellaria media subsp. media (Caryophyllaceae) Tragopogon pratensis subsp. pratensis (Asteraceae) olmak üzere toplam 7 takson incelenmiştir. Toplanan örneklerin kök, gövde, rizom, yaprak, petiyol gibi kısmalarından morfolojik ve anatomik ölçümler alınmıştır. Meyve, tohum, yaprak yüzey ve stoma mikromorfolojisi elektron mikroskobu görüntüleri ile detaylı bir şekilde ortaya konulmuştur. Ayrıca bitkilerin yöresel isimleri, geleneksel tedavide kullanım amaçları, kullanım şekilleri ve dozları, kullanılan kısımları ve diğer etnobotanik özellikleri incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda 2015- 2017 yılları arasında 297 yöre insanı ile görüşmeler yapılmış, bu kişilerin demografik özellikleri tespit edilmiştir. Araştırma konumuzu oluşturan bitkiler arasında geleneksel tedavide en fazla kullanılan Stellaria media ssp. media'dır. Basur ve mide kanamalarında faydalı olduğu yöre halkı tarafından belirtilmiştir. Scandix pecten veneris ve Plantago lanceolata ağrı kesici olarak Rumex acetosella kan şekerini düzenleyici, Erodium cicutarium sindirim sistemi organlarındaki yaraları iyileştirici, Tragopogon pratensis subsp. pratensis sindirim sistemi düzenleyici Fumaria officinalis idrar söktürücü olarak geleneksel tedavide kullanıldığı belirtilmektedir.

In this study, it was aimed to determine the characteristics of some economically valuable plant species spreading around Tokat, to investigate morphological, anatomical and micromorphological characteristics in detail and to contribute to the studies to be done later on these species. In our study, seven taxa of the different family, Erodium cicutarium (Geraniaceae) and Fumaria officinalis (Papaveraceae), Plantago lanceolata (Plantaginaceae), Rumex acetosella (Polygonaceae), Scandix pecten veneris (Apiaceae), Stellaria media subsp. media (Caryophyllaceae) Tragopogon pratensis subsp. pratensis (Asteraceae) were examined. Morphological and anatomical measurements were taken from the parts such as root, stem, rhizome, leaf, petiole of collected samples. Fruit, seed, leaf surface and micromorphology of stoma are presented in detail with electron microscopic images. In addition, local names of plants, traditional therapeutic uses, use patterns and dosages, used parts and other ethnobotanical characteristics were examined. For this purpose, interviews were conducted with 297 local people between the years of 2015-2017, and their demographic characteristics were determined. Among the plants forming the research topic, the most commonly used Stellaria media subsp. media in traditional therapy. It is indicated by the local people that it is useful in hemorrhoids and stomach bleeding. It is stated that Scandix pecten veneris and Plantago lanceolata used as an analgesic, Rumex acetosella used as a blood glucose regulator, Erodium cicutarium used in ulcer treatment, Tragopogon pratensis subsp. pratensis used as a digestive system regulator and Fumaria officinalis used as a diuretic in traditional therapy.