Dinî Bir Tecrübe Olarak Meûnetin Mâhiyeti, Metafizik Temelleri ve Delil Değeri

Abstract

Dinî tecrübe, Allah’ın varlığına ilişkin klasik delillerin gözden düşmesiyle delil değeri açısından gündeme gelen ve tartışılan bir mevzudur. Özellikle son zamanlarda Batı düşüncesinde bazı düşünür ve teologlar tarafından ön plana çıkarılan dinî tecrübe, yine Batı’da özellikle delil değeri açısından muhtelif eleştirilere tabi tutulmaktadır. Bu tecrübe bireylerin içsel yaşantısının ürünü olması sebebiyle öznel yönünün ağır basması noktasında eleştirilerin merkezinde bulunmaktadır. Dinî tecrübe tabiri birebir klasik İslam düşüncesinde bulunmamakla birlikte dinî tecrübeye tekabül eden çeşitli olaylardan söz edilmektedir. Kelâm eserlerinde dinî tecrübe türünden hadiseler olağanüstü olaylar başlığı altında ele alınır. Buna göre müminlerin yaşadığı dinî deneyimler vahiyden meûnete kadar muhtelif olayları kapsar. Bu çalışmanın konusu olan meûnet sıradan müminlerin olağan dışı deneyimlerini ifade eden bir yaşantı olarak dikkat çekmektedir. Gerek klasik kelâm kaynaklarında gerekse güncel eserlerde bu konuya özellikle Allah’ın varlığının delilleri içerisinde yer verilmediği görülmektedir. Bu çalışmada kelâm eserlerinde bir iki cümlelik tanımdan öteye geçemeyen bir mevzu olarak meûnet tecrübesi delil değeri bakımından ele alınacaktır. Meûnetin bilgi kaynakları bakımından tartışılması müstakil bir çalışmanın konusu olacak derinliktedir. Bu sebeple çalışmada meûnet isbât-ı vâcip olması bakımından değerlendirilecek bilgi kaynakları açısından incelemeye alınmayacaktır. Geçmişten bugüne felsefede ve kelâmda Allah’ın varlığına, sıfatlarına, isim ve fiillerine dair kullanılan delillerin önemini ve değerini kabul etmekle birlikte, birçok insanın yaşadığı dinî tecrübe olan meûneti isbât-ı vâcip delili olarak değerlendirmenin içinde bulunduğumuz çağdaş zamanların ruhuna daha uygun olacağı düşünülmektedir.