Yusuf B. Yahya El-Çerkesî ve Tefsirdeki Metodu

Abstract

Yûsuf b. Yahya el-Çerkesî, XV. asrın sonu ile XVI. asrın ilk yarısında Osmanlı Devletinin hem siyâsi hem de ilmî bakımdan en parlak dönemini yaşadığı bir za-man diliminde yaşamıştır. Hayatı ile ilgili yeterli detaylı bilgi bulunmayan Çerkesî Arapça, Fıkıh, Hadis ve Tefsir başta olmak üzere islâmî ilimlerde kendini yetiştirmiş ve akabinde incelemiş olduğumuz tek kitap içerisindeki iki ciltlik Cem'u'l-Meâlî adıyla bilinen dirâyet tefsirini kaleme almıştır.Çerkesînin tefsirinde Beydâvî, Zemahşerî, Taberî, Kurtubî ve İbn Kesîr gibi mü-fessirlerin tefsirlerinden oldukça yararlandığı görülmektedir. Bir dirayet tefsiri olan Cem'u'l-Meâlî; Fıkıh, Kelam, Dil ve Belagat gibi çeşitli ilim dallarının muh-teviyatıyla ilgili bilgiler içermekle birlikte rivayet yönü de dikkate değerdir. İtikat-ta Ehl-i Sünnet çizgisinde olan Çerkesî, bazı ayetlerin yorumunda Mutezile'nin görüşlerini muhtelif delillerle reddetmiştir.Çerkesî'nin bu eseri, farklı alanlarla ilgili birçok faydalı malumatı içeren bir tefsir olmasına karşın, kendisine has orijinal bir metotla ortaya konulmuş bir eser değil-dir. Kendisinden önce yazılmış tefsirlerden oldukça yararlanan ve onlara benzer bir metotla ve daha küçük bir boyutta kaleme alınmaya çalışılmış bir eser olarak nitelendirilebilir.Yusuf b. Yahya el-Çerkesi lived in the time of the Otoman Empire when it was its most birilliant time for both political and educational aspect between the end of the 15th century and the first half of the 16th century. Çerkesi, about whose life we do not have enough information, had education in Islamic subjects such as Arabic, Islamic Law, Hadith, commentary on the Quran, and later wrote a rationalist commantery on the Quran called Cem?u?l-Meali consisting of two volumes in one book we have already examined.It is seen that Çerkesi benefited much in his commentary from those of commentaries such as Beydavi?s, Zemahşeri?s, Taberi?s and Ibn Kesir?s. While as a rationalistt commentary Cemul Meali includes some knowledge relating to the various Islamic subjects such as Islamic Law, theology, Islamic sects, language and rhetoric, it mainly concerns with the aspect of its rivayet (narration). Although Çerkesi held the belief of Orthodox Islam called ahl-i Sunnah in faith, he rejected the views of Mutazileh in some explainations of the verses based on various proofs.Although Cerkesi?s book contains very valuable knowledge in various fields, he did not use an original method in his book. Thus, it can be said that this book was written by benefiting from earlier commanteries, was used similar methods with its contemporaries, and written in a small size.