Altay Destanlarında Mitolojik Unsurlar

Abstract

Destanlar, ait olduğu toplumun bütün özelliklerini, duygu ve düşüncelerini yansıtan zengin hazinelerdir. Bu hazinenin kökleri, çok eski zamanlarda oluşmuş inançlara dayanır. Bu inançlar, halkın hafızasında yaşayarak, farklı anlatılar içinde günümüze kadar gelebilmiştir. Ancak destanlar içinde yaşayan mitolojik öğelerin bazıları su üstünde bulunduğu gibi, bazıları ise simge şeklindedir. Hemen hemen her anlatı türünün içinde mitolojik unsurlara rastlamak mümkündür. Bu anlatılardan biri de destanlardır. Mitlerin gün yüzüne çıkması için de, öncelikle bu destanlar oldukça titiz bir şekilde incelenmelidir. İnsanlığın ilk zamanlarında oluşan mitler, zamanın etkisiyle değişime uğrayarak günümüze kadar gelebilmiştir. Bu mitler, başlangıçta tamamen bir anlatı ürünüyken; daha sonra bazı türlerin içinde günümüze kadar yaşaması sağlanmıştır. Bu farklı türlerin içinde yaşayan mitolojik unsurlar, tabi ki ilk haliyle kalmamış; anlatı türünün içinde erimiş ve çoğunlukla simgeler halinde kalmıştır. Bugün halk hafızasında yaşayan destan, efsane, masal, hikâye gibi türler içinde mitler; simgeler halinde bulunmaktadır. Bu simgeler, bir başka deyişle kültür kodları, çözümlendiği takdirde bu ürünleri ortaya koyan milletlerin dünyaya bakışları, duygu ve düşünceleri daha iyi anlaşılacaktır. Ayrıca ortaya çıkan eserlerin de daha iyi anlaşılması sağlanacaktır. Mitoloji üzerine yapılan çalışmaların yetersizliği, özellikle de destanlarda mitolojik yorumun şimdiye kadar bir çalışma bütünlüğünde yapılmamış olması, bu çalışmanın yapılması gerekliliğini doğurmuştur. Mitolojilerin destanlara nasıl kaynaklık ettiğini göstermesi bakımından önemli olan bu çalışma için, Türkiye Türkçesine aktarılmış olan Altay destanları tercih edilmiştir. Bu tercihte, söz konusu destanların mitolojik açıdan oldukça zengin olmaları faktörü etkili olmuştur. Çalışmada tespit edilen mitolojik unsurlar, Türk mitolojisindeki yerleri göz önüne alınarak örnekler ışığında işlenmiş ve yorumlanmıştır. Burada, Altay destanlarında geçen mitik unsurların, mitolojideki benzerliklerine dayanarak yorum yapılmış ancak kesin bir yargıya varılmamıştır. Sonuç olarak bu çalışmayla, Altay destanlarının mitolojik unsurlar bakımından oldukça zengin olduğu ve bu unsurların destanlarda nasıl yer bulduğu görülmüştür. Altay destanları içerisindeki mitolojik unsurların tespiti bize tarihî ve güncel kaynaklardan elde edilen bilgilerin mukayese edilmesi olanağını tanımış, aynı zamanda Türk kültür havzasına ait diğer destanlardaki mitolojik unsurların bir nevi kaynak analizini de yapma imkânı vermiştir. Anahtar Sözcükler: Halk edebiyatı, mitoloji, destan, altay destanları.Epics are the prosperuos treasures which reflect the all specialities, emotions and ideas of the society they belong. The roots of this treasure dates back to the believes formed in the ancient times. These believes can survive in different narrations via living in the memories of the common people (community). However, some of the mythological elements are explicit and some of them, on the other hand, are placed as symbols. It is possibleencounter mythological elements almost in every narration type. One of the types of these narrations is epic and in order to enlighten these myths, epics should be examined closely. The myths formed in the ancient times are able to survive untill today by transforming. At first, these myths were just products of narration; later they survive within some other types. The mythological elements can not surely stay same as they were but they blended in narration type and stay mostly as symbols. Today, the myths survive as symbols in the memories of the public as epic, legend, story and tale. When these symbols, in other words cultural codes are solved, the nations` view of the world, their emotions and ideas can be better understood. Besides, it will be also possible to understand the literary works. The need of this study is emerged because of the inefficient number of studies in mythology, especially the mythological elements on epics. Altay Epics were preferred for this study which Show the way of mythologics being a source for epics. As for the version of the epics the modern turkis version of Altay Epics were chosen. The most fundamental factor in choosing these epics is because of their prosperous source in mythological elements. The mythological elements defined in the study are examined and interpreted in the light of their place in Turkish mythology. In this study, the interpretation is done based on the similarities with mythological elements in Altay Epics but there is no clear judgements. In conclusion, it is seen that Altay epics are fruitful in mythological elements and it is also shown how they find their place in epics. The identification of mythological elements in Altay Epics gives us the opportunity to compare gathered from historical and Daily sources. At the same time it enables to make a source analysis of the other epics belonging to the cultural pool of Turkish Epics. Key Words: Folk literature, mythology, epic, altay epics.