Eş-şüzûrü'z-zehebiyye Ve'l-kıtai'l-ahmediyye Fî'l-lugati't-türkiyye (Sözlükbilimsel Bir İnceleme)

Abstract

Eş-Şüzurü?z-Zehebiyyetü ve?l-Kıta?u?l-Ahmediyyetü fi?l-Lugati?t-Türkiyyeti, 17. yüzyılda yazılmış bir Türkçe öğretim kitabıdır. Yazar, Bin Muhammed Salih, Mısır kadısının oğluna, Ahmet'e, Türkçe öğretmek amacıyla bu kitabı yazmıştır. Ancak kitap, tüm Arap çocuklarının Türkçe öğretiminde kullanılacak bir özelliğe sahiptir. Bu yüzden iki yüz yılı aşan bir sürede ders kitabı olarak kullanılmıştır. Döneminin eğitim-öğretim anlayışına uygun olarak kaleme alınmış ve dil bilgisi-sözlük biçiminde düzenlenmiştir. Bu dil bilgisi-sözlük, modern dilbilim anlayışına ve sözlükbilim ilkelerine uygun olarak ele alınıp incelenmiştir.İnceleme konusu olan metnin nüshaları; Türkiye, Mısır, Fransa, İngiltere, Tunus, Suudi Arabistan, Irak başta olmak üzere çok büyük bir coğrafyaya dağılmıştır. Eserin çok sayıda nüshası bulunduğu için bu çalışmada yalnız Türkiye ve Mısır kütüphanelerindeki 11 nüsha karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Öncelikle, bu nüshalar çevriyazıya geçirilmiş ve Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. İncelenen on bir nüshanın yedisinde, iki bin civarında Türkçe madde başının bulunduğu tespit edilmiştir. Bu yedi nüshanın her birinin toplamda, 7300 ile 8300 arasında kelime ihtiva ettiği görülmüştür. Bin Muhammed Salih, kitabın söz varlığını, kavram alanını göz önünde bulundurarak oluşturmuştur. Kitapta önce Arapça açıklamalara yer vermiş, sonra Arapça-Türkçe kelimeler listelemiştir.Eş-Şüzurü?z-Zehebiyyetü ve?l-Kıta?u?l-Ahmediyyetü fi?l-Lugati?t-Türkiyyeti is a Turkish teaching book written in the 17th century. Its author, Bin Muhammed Salih, wrote this book in order to teach Turkish to the son of Egypt kadi, Ahmet. However, the book has a feature that can be used for teaching Turkish to all Arabian children; for this reason, it was used as a course book for over two centuries. It was written in accordance with that era?s education understanding and prepared as a grammar-dictionary style. This grammar-dictionary was analysed in accordance with modern linguistics understanding and with the principles of lexicography.The copies of the text that is under investigation are spread to an extremely large geography, notably Turkey, Egypt, France, England, Tunis, Saudi Arabia, and Iraqi. There are a large number copies of the text so that in this study, just 11 examples in Turkey and Egypt libraries were discussed comparatively. Firstly, these copies were turned into transcription and translated into Turkish. It was determined that about two thousand Turkish entries were found in seven out of eleven examined copies. It was found that each of these seven copies includes totally between 7300 and 8300 words.Bin Muhammed Salih constituted the vocabulary of the book considering conceptual field. At first, he included Arabian descriptions, and then listed Arabian-Turkish words.