Yapısalcı Açıdan Amasya Efsaneleri

Abstract

Başlangıcı mitolojik döneme kadar uzanan efsaneler, gerek tür özellikleri gerekse halkın ortak üretiminin ve hafızasının ürünü olmaları yönüyle halk edebiyatının önemli mahsullerindendir. Pek çok olağanüstü ve fantastik ögelere yer vermesi onu tür olarak masala yaklaştırmakta ancak muhataplarının onda anlatılanların gerçek olduğuna inanmaları, efsaneye edebî tür olmanın ötesinde bir değer katmaktadır.Sanayileşme ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak tüm dünyadaki yerel kültürleri olumsuz etkileyen küreselleşme olgusu, ülkemizin kültürel mirasının ve dolayısıyla efsane türünün geleceğini tehdit etmektedir.Sanayileşmenin etkisiyle köyden büyük kentlere göç veren illerden olan Amasya, aslında MÖ 5500'lere inen tarihiyle yazılı kayıtların bile çok öncesine dayanan köklü kültürel mirasa sahip bir ildir. Bu uzun tarihî süreçte üzerinde pek çok medeniyet kurulup yıkılmıştır. Böyle bir sürecin izlerini yöre halkının sosyal ve kültürel hayatında, efsanelerinde görmek muhtemeldir.Dilsel olan ve olmayan her türlü ?anlamlı bütün?leri çözümleme yöntemi olan ?yapısalcılık?, dilbilime getirilen yasaların pek çok bilim dalı tarafından örnek alınmasıyla dünyaya yayılan bir kuramdır. Uygulanmasında göstergebilimsel terimlerin kullanıldığı bu kuram, son yüz yıldır antropolojiden bilinçaltına, sinemadan mimariye, anlam üreten bütün bilimlerin örnek aldığı ve kendisine uyarladığı bir genel sistematiktir. Metin inceleme alanında Algirdas Julien Greimas bu kuramı en olgun seviyesine ulaştırmıştır. ?Eyleyenler Modeli? olarak bilinen bu yöntemle, edebî metinlerde ?anlam?ın oluşum süreçleri ortaya konulmaya çalışılır.?Yapısalcı Açıdan Amasya Efsaneleri? adlı bu çalışma kapsamında Amasya'nın genelinden derlenen efsaneler kayıt altına alınmıştır. Ardından bunlardan örneklem alma yoluyla seçilen on efsane ?Yapısalcı? yöntemle incelenmiş, bu sayede efsane türü ve özellikle Amasya efsanelerinin ortak özellikleri hakkında sonuçlara ulaşılmaya çalışılmıştır.Anahtar Sözcükler: Göstergebilim, Yapısalcılık, Eyleyenler Modeli, Amasya, Efsane.Legend, dating back to mythological ages is one of the milestones of folk literature for its genre and being joint work of public. Containing many uncommon and fantastical elements puts it into close position with fiction but having readers absolutely believe the content of the work adds value beyond its being literary genre.The globalization concept affecting local cultures in all over the world due to industrialization and technological developments threatens our country's culturel heritage and therefore the future of legend type.Amasya, one of the provinces immigrating from villages to the large cities with the effect of industrialization has a deep-rooted cultural heritage dating back even much more before written records with its history going back to 5500 BC. In this long history, many civilizations were established and destroyed in Amasya. It is possible to see the effects of such process on social and cultural life of local residents.Structuralism one of the methods evaluating on all kind of linguistic and nonlinguistic meaningful utterances is a theory spreading to the world with imitation of the legislations brought to linguistics by many disciplines. This theory used semiotic terms in the implementation is a process exercising influence over all the disciplines generating meaning from antropology to subconsciousnees, from cinema to architecture in the last 100 years. Algirdas Julien Greimas developed this theory to its summit level. With this theory known as Actors Model, it has been tried to reveal the formation processes of the meaning in the literary texts.Legends from the overall Amasya have been collected and recorded within the framework of this study Amasya Legends in the Constructuralist Perspective. Then, 10 of these legends selected with the method of sampling have been analysed with constructuralist method and so it has been tried to reveal features of legends and especially the common features of Amasya Legends.Key Words: Semiotic, Structuralism, Actors Model, Amasya, Legend.