Buhârî’nin Yazılı Kaynakları Üzerine Bir Araştırma

Abstract

İslam dünyasında hadislerin yazılı kaynakları meselesi öncelikle Fuad Sezgin (öl. 2018), sonrasında ise M. Mustafa el-A‘zamî (öl. 2017) ile öne çıkmış ve bahis mevzu yapılmış bir konudur. Sezgin, Buhârî’nin Kaynakları adlı eseri ile geleneksel rivâyet anlayışımızda devrim niteliğinde bir değişime yol açmıştır. Zira o, daha önce savunulan rivâyetlerin bir asır kadar sadece şifahî olarak nakledildiği iddiasına itiraz etmiş ve Sahîh-i Buhârî örneğinde hicrî III. yüzyılda yazılmış hadis eserlerinin aslında kendinden önceki yazılı kaynaklara dayanılarak telif edildiklerini savunmuştur. Ancak Sezgin bu iddiasını öyle bir noktaya getirmiştir ki, İmam Buhârî’nin el-Câmiu’s-sahîh’inin tamamının kendinden önceki yazılı kaynaklara dayandığını söylemiştir. Bu iddianın ne kadar gerçeği yansıttığı bizde bir merak konusu olmuştur. Gerçekten söz konusu dönemde hadislerin şifahî rivâyeti tamamen ortadan kalkmış ve Buhârî eserini sadece yazılı kaynaklara dayandırarak mı ortaya koymuştu? Ayrıca Buhârî’nin yazılı kaynakları kullanımı ne düzeydeydi? Elinizdeki makalede bu sorulara cevap bulmaya çalışacağız.