Amasya Beyazit Yazma Eser Kütüphanesi'ndeki 2065 No'lu Mesnevî-i Şerif'in Tezhib ve Cilt Sanatı Açısından İncelenmesi

Abstract

Arapça'da 'zeheb' (altın) olarak bilinen sözden türeyen tezhib kelimesinin dilimizde karşılığı, 'altınlamak' olup, yazmalarda sayfanın tamamı veya bir bölümünün yaldız ve boya ile bezenmesi işlemine tezhiplemek adı verilir. Tezhib sanatı, daha çok el yazmalarında önemli yer tutuyor olsa da; levhalar, fermanlar, murakkaalar ve tuğraların da tezhiplendiğini sıkça görmekteyiz. El yazması eserlerimiz, ülkemizin önemli kütüphanelerinde yıpranma sorunlarının önüne geçmek adına özenle muhafaza edilmekte ve bundan dolayı eserlerin herkes tarafından görülebilirliği kısıtlanmaktadır. Araştırmayla birlikte gün yüzüne çıkarmayı hedeflediğimiz tez konusu olarak seçilen bu eser, pek çok hatrı sayılır yazma eseri bünyesinde bulunduran Amasya Beyazit Yazma Eser Kütüphanesi yazmalarından biri olup, 2065 envanter no. ile kayıt altına alınmış Mesnevi-i Şerif'tir. 15. yüzyılda yazılmış olan eser, h.647/m.1444 tarihlidir. Mevlana Celaleddin-i Rumi'nin Mesnevî-i Şerif eserini istinsah eden müzehhib, Ali Şaban Bin Haydar Seyyid Gutbettin, eseri Amasya'da yazmıştır. Ta'lik hattıyla yazılan eserin yalnız şemsesinde nesir hattı tercih edilmiş ve tek cilt, altı cüz halinde oluşturulmuştur. Dibace sayfası ve diğer cüzlerin bahirbaşları, gelenekli tezhip sanat kurallarına riayet edilerek tezyin edilmiştir. İki bölümden oluşacak olan tezin birinci bölümünde, gelenekli kitap sanatlarının zaman içinde tarihsel gelişimi ve kullanılan çeşitli malzemeler ile ilgili gerekli bilgiler yer almıştır. İkinci bölümde, eserin kağıt, cilt, desen ve kompozisyon gibi özellikleri hakkında, yazıldığı dönemle sanatsal etkileşimi de dikkate alınarak bilgi verilmeye çalışılmış; son olarak, 2065 envanter no'lu Mesnevî-i Şerif yazma eserinin görseli hakkında bilgi sağlayacak fotoğraflar sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: tezhib sanatı, cilt sanatı, mesnevî-i şerifThe word is tezhib derived from the Arabic word zeheb (gold), exactly means 'gilding or begolding'. However illumination art, not only with gold, also describes as well as using paint together with gold. Eventhough illumination art especially used to decorate in hand writings (manuscripts), murakkas, ferman and emperor signatures are illuminated beautifully. Today there are many illuminated manuscripts are replacing in public and private libraries. These significant works are very valuable because many people couldn't have a chance to observe them. They are reserved for their security and waiting the researchers to search them. Our thesis topic, which one is reserving in Library of Amasya Beyazıt, registered with inventory number 2065 is Mesnevî-i Şerif. The work Mesnevî-i Şerif belong to 15th century, is dated h.647/m.1444. Ali Şaban bin Haydar Seyyid Gutbettin writer, this work is written in Ta'lik form (calligraphy) is made up of single volume work, contained six parts. Every part of 'unvan pages' are decorated by traditional illuminated rules, however we haven't got any information about this work's müzehhib (illumination artist). In of the two parts, the growing period of traditional hand arts and these art's materials are informed. In the second part there are general information of Mesnevî-I Şerif. Keywords: illumination Art, the bookbinding, Masnavi Sharif