19. Yüzyılın İlk Yarısında Samsun Kazası'nın Nüfusu

Abstract

Osmanlı Devleti'nin 19. yüzyıldaki toplumsal, siyasal ve ekonomik tarihini büyük ölçüde nüfus ve nüfus hareketleri belirlemiştir. Osmanlı nüfus sayımlarının bir ürünü olarak ortaya çıkan nüfus defterleri bu açıdan çok önemli bilgileri günümüze aktarmaktadır. Nüfus defterleri tutuldukları yerlerle ilgili olarak başta mahalle ve köy isimlerini vermek suretiyle, idarî yapılanmayı, erkek nüfusun sayısını ve askerlik durumlarını, vergi mükelleflerini, doğum ve ölüm tarihlerini, kullanılan isim ve lakapları ortaya koyması açısından çok büyük önem taşırlar.Bu bilgilerin yer aldığı 1020 ve 1023 numaralı Samsun Kazası Müslim nüfus defterleri sayımın ilk yapıldığı 1834 yılı kayıtlarından başlamak üzere işlem görmeye devam ettiği 1845 yılına kadarki nüfus istatistiklerini içerir. İncelen diğer bir defter de 1034 numaralı defterdir. 1849 tarihli bu defter ise sayım sonuçlarındaki ortaya çıkan değişiklikleri gösterir.Defterlerdeki bilgiler nüfus, yaş, lakap, isim, meslek, doğum ve ölüm kayıtları gibi başlıklar halinde tasnif edilmiştir. Bu tasniflerin daha kolay anlaşılabilmesi açısından da birçok tablo ve grafik kullanılmıştır. Elde edilen bilgiler üzerinden dönemin demografik, ekonomik ve sosyal yapısı hakkında çeşitli kanaatlere ulaşılmıştır.Anahtar Kelimler: Samsun, Nüfus, Nüfus Sayımı, Vergi, Askerlik

Social, political and economic history of 19th century Ottoman Empire was largely determined by population and population movements. As a product of Ottoman censuses, register of persons convey very important information for today. Register of persons are very important in the way of initially giving neighborhood and village names of where they kept and presenting governmental structuring, number of man population, military services, taxpayers, birth and death dates, names and nicknames.Number 1020 and 1023 register of persons of Müslim, township of Samsun, contain vital statistics from 1834, first census date, to 1845, the last date that they were processed. The other register that was examined was number 1034. This register that was dated 1849 shows changes in censuses.Information in registers are classified with headings of population, age, nickname, name, job, birth and records. There are many table and graphic to make this classification easy to understand. With this information various convictions were reached about demographic, economic and social structure of the era.Keywords: Samsun, Population, Census, Tax, Military service.