Yoğun Bakım Hasta Yakınlarında Ölüm Algısı ve Farkındalığını Etkileyen Faktörler

Abstract

Amaç: Araştırma, yoğun bakım ünitelerinde tedavi görmekte olan hasta yakınlarının ölüm algısı ve ölüm farkındalıklarını etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla kesitsel ve ilişki arayıcı bir çalışma olarak planlanmıştır. Materyal ve Metod: Araştırma 15.07.2022-15.05.2024 tarihleri arasında Tokat Gaziosmanpaşa Üniversite Hastanesi'nde yürütüldü. Çalışmanın örneklemini 305 hasta yakını oluşturdu. Veriler Hasta Yakını Tanıtıcı Bilgi Formu, Hastayı Tanıtıcı Bilgi Formu, Çok Boyutlu Ölüm Farkındalığı Ölçeği (ÇBÖFÖ) ve Ölüm Algısı Ölçeği (ÖAÖ) kullanılarak toplandı. Veriler IBM SPSS Statistics 26 paket programından yararlanılarak analiz edildi. Verilerin analizinde frekans, yüzde, ortalama, standart sapma, ortanca (min-max), çarpıklık ve basıklık katsayıları, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve Pearson korelasyon katsayısı kullanıldı. Bulgular: ÇBÖFÖ puan ortalaması 4,28±0,60, Miras alt boyutu puan ortalaması 4,99±0,98, Ölüm Korkusu alt boyutu puan ortalaması 3,97±1,03, Ölümü Kabul Etme alt boyutu puan ortalaması 5,00±0,85, Ölümü Güçsüzleştirme alt boyutu puan ortalaması 3,86±1,18 ve Ölümü Düşünmeme alt boyutu puan ortalaması 3,60±1,03; ÖAÖ Acı Çekme alt boyutu puan ortalaması 2,27±0,87, Bilinmeyen alt boyutu puan ortalaması 3,10±0,88, Bakmakla Yükümlü Olduklarını Terk Etme alt boyutu puan ortalaması 3,24±0,62, Başarısızlık alt boyutu puan ortalaması 2,61±0,76, (Ahirette) Ödüllendirilme alt boyutu puan ortalaması 3,52±0,76 ve Cesaret alt boyutu puan ortalaması 3,27±0,58 olarak belirlendi. ÇBÖFÖ ve ÖAÖ toplam ve alt boyut puan ortalamalarının hasta yakınlarının sosyo-demografik ve bakım verme özelliklerine göre farklılık gösterdiği saptandı. ÇBÖFÖ toplam puanı ile ÖAÖ Acı Çekme (r=0,118; p=0,040), Bilinmeyen (r=0,290; p<0,001) ve Başarısızlık (r=0,235; p<0,001) alt boyut puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı düşük düzeyde pozitif yönlü ilişki; Bakmakla Yükümlü Olduklarını Terk Etme (r=0,360; p=0.000), (Ahirette) Ödüllendirilme (r=0,398; p<0,001) ve Cesaret (r=0,405; p<0,001) alt boyut puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı orta düzeyde pozitif yönlü ilişki olduğu belirlendi. ÖAÖ alt boyutları ile ÇBÖFÖ için kurulan Yapısal Eşitlik Modeli istatistisel olarak anlamlı bulunmuş olup, ÇBÖFÖ puanlarındaki değişimin %30,1'ini açıklamaktadır. Sonuç: Bu araştırmada hasta yakınlarının ölüm farkındalık düzeyleri ile ölüm algıları arasında ilişki olduğu, hasta yakınlarının ölüm farkındalık düzeyleri arttıkça ölüm algılarının yükseldiği belirlendi.Objective: The study was designed as a cross-sectional and correlational investigation aimed at identifying the factors influencing the perception and awareness of death among relatives of patients receiving treatment in intensive care units. Material and Method: The study was conducted at Tokat Gaziosmanpaşa University Hospital from July 15, 2022, to May 15, 2024. The sample comprised 305 patient relatives. Data were collected using the Patient Relative Descriptive Information Form, Patient Descriptive Information Form, Multidimensional Death Awareness Scale (MDADAS), and Perception of Death Scale (PDS). Analysis was performed using IBM SPSS Statistics 26. Descriptive statistics such as frequency, percentage, mean, standard deviation, median (min-max), skewness, and kurtosis coefficients as well as inferential statistics such as one-way analysis of variance (ANOVA) and Pearson correlation coefficient were used to analyze the data. Findings: The mean score of the MDADAS was 4.28±0.60, the mean score of the Inheritance subscale was 4.99±0.98, the mean score of the Fear of Death subscale was 3.97±1.03, the mean score of the Acceptance of Death subscale was 5.00±0.85, the mean score of the Disempowerment of Death subscale was 3.86±1.18 and the mean score of the Not Thinking about Death subscale was 3.60±1.03; the mean scores of the Suffering sub-dimension, the Unknown sub-dimension, the Abandonment of Dependents sub-dimension, the Failure sub-dimension, the Reward (in the Hereafter) sub-dimension and the Courage sub-dimension were 2.61±0.76, 2.61±0.76, 3.52±0.76 and 3.27±0.58, respectively. It was found that the mean total and subscale scores of the MDADAS and PDS varied according to the socio-demographic and caregiving characteristics of the patients' relatives. There was a statistically significant low level positive correlation between the total score of the MDADAS and the sub-dimension scores of Suffering (r=0.118; p=0.040), Unknown (r=0.290; p<0.001) and Failure (r=0.235; p<0.001); there was a statistically significant moderate positive relationship between the sub-dimension scores of Abandoning Dependents (r=0.360; p=0.000), Being Rewarded (in the Hereafter) (r=0.398; p<0.001) and Courage (r=0.405; p<0.001). The Structural Equation Model established for the PDS sub-dimensions and MDADAS was statistically significant, explaining 30.1% of the variance in MDADAS scores. Conclusion: The study found a relationship between the death awareness levels of patients' relatives and their perceptions of death, with higher death awareness correlating with heightened perceptions of death.