Bir Şârih Olarak Abdi Paşa ve Şerhleri

Abstract

Abdi Paşa, 17. asırda yaşamış bir devlet adamı, müverrih, şair ve şârihtir. Enderun’da iyi bir eğitim alan, yaşadığı dönemin en önemli tarih metnini meydana getiren bu isim, şiirlerinin yanı sıra şerh türünde üç eser yazmıştır. Arap ve Fars dillerindeki manzum üç metne Abdi Paşa tarafından yazılan bu şerhler, Şerh-i Pendnâme-i Attar, Şerh-i Divan-ı Urfî ve Şerh-i Kaside-i Lâmiyye isimlerini taşımaktadır. Şârihin seçtiği üç ana metin de Türk edebiyatında çok sevilen, üzerlerine –şerh türündeki eserler de dâhil olmak üzere- birçok ilmî/edebî çalışmanın yapıldığı eserlerdir. Eserlerinde, kendisine örnek aldığı şârihlerin ismini açıkça zikreden müellif, şerhlerde birçok kaynak eserden faydalanmış, farklı görüşlere de yer vererek oldukça titiz bir çalışma ortaya koymuştur. Bu üç şerhin benzer bazı hususiyetleri vardır ki bunların başında, şârihin faydalı olma amacını güden sade üslûbu ve metni şerh etme metodu sayılmalıdır. Aslında bu durum Abdi Paşa’nın şerh konusundaki hâkimiyeti ve oturmuş üslûbunun yansımaları olarak da görülebilir. Bu çalışmada, Abdi Paşa’nın hayatı ve eserleri kısaca ele alındıktan sonra, yazdığı üç şerh, belirlenen başlıklar açısından incelenmiştir. Şerhlerin benzer, ortak ve farklılaşan özelliklerinin de netlik kazandığı çalışmada, Abdi Paşa’nın nasıl bir şârih olduğu, şerhlerini ne şekilde kaleme aldığının izlerini sürülmeye çalışılmıştır. Böylelikle onun, ilmî yönünün çok önemli bir kısmını teşkil eden “şerh yazarlığı” yönüne dikkat çekmek hedeflenmiştir.