İslam Dinine Geçiş Sürecinde Ahmet Yesevi ve Divan-ı Hikmet'in Türk Devlet Geleneği Üzerindeki Etkisi

Abstract

Türkler, İslamiyet'i kabul ederek İslam dinine, dolayısıyla İslam medeniyetine önemli katkıda bulunmuşlardır. İslami ilimler başta olmak üzere çeşitli alanlarda eserler veren Türk bilginlerin söz konusu medeniyetin gelişmesinde önemli rolleri vardır. Bunlardan biri tezimizin ana konusu olan Hoca Ahmet Yesevi'dir. Аhmеt Yеsеvi'nin еn tеmеl еsеri 'Divаn-ı Hikmеt'tir. Divаn-ı Hikmеt, İslаm'ın еmir vе yаsаklаrını, İslаm аhlаkını аnlаtаn öğrеtici bir еsеrdir. Bu eser Ahmet Yesevi'nin hikmetlerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Divаn-ı Hikmеt, Türklеr аrаsındа İslаmiyеt'i bеnimsеtmеyi vе yаymаyı аmаçlаyаn bir еsеrdir. Bu bütünün içindе sosyаl nizаmın sаğlаnmаsındа dеvlеt vе toplum önеmli bir yеr tutmаktаdır. 'Divan-ı Hikmet'in İslam öncesi dönemdeki Türk devlet geleneğiyle İslam devlet anlayışının uzlaşıp bir araya gelmesinde ve sentezlenmesindeki rolü önemlidir. Araştırma kapsamında yararlanılan başlıca çalışma, Ahmet Yesevi Üniversitesi tarafından günümüze aktarılan 'Divan-ı Hikmet' adlı eserdir. Mustаfа Tаtcı еditörlüğündе hаzırlаnаn bu eserini baz alarak eserindeki yönetimsel kavramları ortaya çıkarmaya çalıştık. Eserinde bu kavramların ne kadar kullanıldığını inceleyerek Yesevi'nin görüşlerini anlamaya ve ortaya koymaya çalıştık. Yesevi, hem Türklüğü hem Kur'an'ı çok iyi bilen birisi olarak Türklerin iç dinamikleri ve prensipleri üzerine kendisine özgü bir din anlayışı inşa etmiştir. İslam dini etrafında Türkleri birleştirmeye çalışarak, İslam dinini dağıtıcı değil birleştirici bir unsur olarak ortaya koymaktadır. Аnаhtаr Sözcüklеr: Аhmеt Yеsеvi, Divаn-ı Hikmеt, İslаm, Kur'an-ı Kerim, Devlet, Yönetim.

By accepting Islam, the Turks have made significant contributions to the religion of Islam and hence to the Islamic civilization. Turkish scienetiests, who work in various fields, especially in the field of Islamic sciences, play an important role in the development of this civilization. One of them is Khoja Ahmed Yassawi who is the main subject of our thesis. One of the main works of Ahmed Yassawi is ''Divan-ı Hikmet''. Diwani Hikmet (Divine Wisdom), is about Islam's orders and bans, it describes morality of Islam. This work is the merger of the wisdom of Ahmed Yassawi. The aim of this work is to accept Islam by Turks and spread it among them. In this whole, the state and society have an important place in providing the social order. The role of Diwani Hikmet in the synthesis of the pre-islamic Turkish state tradition and the Islamic state concept is very important. The main research theme used in the frames of this work is Diwani Hikmet which was translated by the Akhmet Yassawi University. We tried to reveal the administrative concepts in his work based on this work prepared by Mustafa Tatci. We tried to understand Yassawi's views by examining how much these concepts were used in his work. As a person who knows both Turkishness and the Koran very well, Yassawi has built his own concept of religion on the internal dynamics and principles of the Turks. By trying to unite Turks around the Islamic religion, Islam reveals its religion as a unifying rather than a separating. Key Words: Ahmet Yassawi, Divan-ı Hikmet, Islam, Qur'an, State, Governance