Toplumsallaşma Sürecinde Dindarlığı Etkileyen Faktörler (Samsun Örneği)

Abstract

Bu çalışma, günümüzün değişen sosyo-kültürel ortamında toplumsallaşan bireylerin dindarlık yöneliminin ve dini toplumsallaşma kanallarının etkinliğinin araştırıldığı bir saha araştırmasıdır. Toplumsallaşma sürecinde bireyin dini inanç, tutum ve davranışları üzerinde, katılımsal özelliklerin, demografik değişkenlerin (cinsiyet, yaş, eğitim ve medeni durum, aile tipi, meslek, sosyo-ekonomik düzey), doğal afetlerin (sel, deprem, ölüm, vb.) ve sosyal faktörlerin (aile, eğitim, toplumsal çevre ve kitle iletişim araçları) önemli etkisi bulunmaktadır. Bu çalışmada, bireyin dini toplumsallaşması üzerinde önemli rol oynayan demografik ve sosyal faktörlerin etki düzeyi araştırılmıştır. Buna göre, konuyla ilgili 22 tane hipotez geliştirilmiş ve saha araştırması sonucu ulaşılan bulgulardan hareketle hipotezler test edilmiştir.Araştırmanın evrenini, Samsun ilinde ikamet etmekte olan 14 yaş üstü genç/ergen ve yetişkin bireyler oluşturmaktadır. Nisan 2007 ile Ağustos 2007 tarihleri arasında evrenden, basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilen 917 deneğe, araştırmanın teorik boyutuyla uyumlu olarak geliştirilen nicel veri toplama araçları (`Kişisel Bilgi Anketi, `Dini Toplumsallaşma Faktörleri Anketi' ve `Dini Yönelim Ölçeği') uygulanmıştır. Ayrıca, araştırmada, nitel araştırma teknikleri (gözlem ve mülakat) de kullanılmıştır. Söz konusu veri toplama tekniklerinden elde edilen bulgulardan hareketle, örneklem grubunun, bir taraftan demografik değişkenlere göre dindarlık yönelimlerinde herhangi bir farklılaşmanın olup olmadığı incelenmiş, diğer taraftan da dini toplumsallaşma kanallarının dini tutum ve davranışlar üzerindeki etki düzeyi analiz edilerek hipotezler test edilmiştir. Verilerin istatistiksel analizi, t-testi (Independent-Samples T Tests), Varyans Analizi (Analysis of Variance, ONE-WAY-ANOVA), Tukey HSD (Post Hoc Multiple Comparisons) testleriyle ile yapılmıştır.Araştırma sonucunda, ilk olarak, örneklem grubunun, yaş, eğitim durumu, medeni durum, meslek, sosyo-kültürel tabaka gibi demografik özelliklerine göre dini yönelimlerinde farlılaşmalar olduğu saptanmıştır. İkinci olarak ise, bireylerin dini tutum ve davranışları üzerinde, dini toplumsallaşma faktörleri olarak aile bireylerinden, anne ve babanın; eğitim kurumlarından, resmi dini kurumların (cami, vb.) ve dini grup ve cemaatlerin; bireyin etkileşim halinde olduğu sosyal çevreden, din görevlilerinin ve dindar insanların; kitle iletişim araçlarından ise, kitap, dergi, televizyon ve radyonun önemli etkilerinin olduğu tespit edilmiştir.

This study is an empirical research which aims to investigate personal religiosity orientation of individuals socializing in today's changing socio-cultural environment and the efficiency of agencies of religious socialization. Hereditary characteristics, demographic variables (gender, age, education and marital status, family type, occupation, socio-economic level), natural disasters (floods, earthquakes, death, etc.) and social factors (family, education, social environment and mass media) have a significant impact on the religious beliefs, attitudes and behaviours of individual in the process of socialization. In this study, I have especially focused on two of above factors, demographic and social, because they have very important effects more than other factors on the individual?s religious socialization. So, I have developed 22 hypothesis related to this matter and have tested them with the findings of the field research.The universe of the research is individuals who are adolescents and adults (over 14 years old) living in the city centre of the Province of Samsun. Data collection tools of the research which are developed as consistent of the theoretical dimension of this study are quantitative data: Individual Information Questionnaire, Agencies of Religious Socialization Survey and Religious Orientation Scale. These data collection tools were applied on the 917 test subjects who were selected with simple random sampling method from the universe between August and April 2007 dates. I also made use of qualitative research techniques: observation and interview. We have tested the hypothesis by investigating whether or not there is any difference in personal religiosity orientation of the sample group according to demographic variables and by analysing the impact of the agencies of religious socialization on the religious attitudes and behaviours. The statistical analyses of data were done with t-test (Independent-Samples T Tests), Variance Analysis (Analysis of Variance, ONE-WAY-ANOVA), Tukey HSD (Post Hoc Multiple Comparisons) tests.According to the results we have reached in our research, we can firstly indicate that there are some differentiations on religious orientations of the sample group according to demographic characteristics, such as age, educational status, marital status, occupation, socio-cultural level. Secondly, we have determined that there are significant impacts of agencies of religious socialization, such as mother and father in the family, the official religious institutions (mosques, etc.) and religious groups and communities in the education institutions, the religious officials and religious people in the social environment, books, magazines, television and radio in the mass media, on the religious beliefs, attitudes and behaviours of individual.