Metinlerarasılık Bağlamında Aşık Mikdadî'nin Şiir Evreni

Abstract

Bir metnin diğer metinlerle bağını tespit etme yöntemi olan metinlerarasılık, birçok edebî türün kaynaklarını ortaya çıkarma konusunda ne kadar önemliyse Türk halk şiirinin kaynaklarını da gün yüzüne çıkarmak için bir o kadar önemli bir yöntemdir. Metinlerarasılık eserler arasında bağ olması gerektiği tezine dayanır. Bir eserin tamamı özgün olamaz çünkü her eser kendinden öncekilerle ve sonra kaleme alınacaklarla ilişki içindedir. Bu ilişki sonsuza kadar sürecektir. Kuramcılar metinlerarasılık için; yeni oluşturulan metnin kendinden öncekilerle alışverişi, etkileşimi, sohbeti gibi ifadeler kullanırlar. Metinlerarasılık, halk edebiyatı sahasında incelenmeyi bekleyen sayısız eser için şüphesiz önemli bir yöntemdir. Ülkemizde yeni yeni çalışmaları görülen ve bilhassa Türk halk şiiri için tanışılmayı bekleyen metinlerarası yöntemler; kültürel zenginliğin ortaya çıkması, unutulmaya yüz tutmuş ürünlerin güncellenmesi ve bir sonraki nesle aktarılması hususunda önemli bir araç olacaktır. Bu bağlamdan hareketle üç binin üzerinde şiiri olan, âşıklık geleneğinin unsurlarına ömrünü gurbette geçirmiş olmasına rağmen sıkı sıkıya bağlı Trabzon Çaykaralı Âşık Mikdadî; hayatı, edebî şahsiyeti ve şiirlerinden hareketle incelenmeye gayet elverişlidir. Bu tezin amacı öncelikle Mikdadî'nin şiirlerinin kaynaklarını bulmak ve bu kaynakları nasıl kullandığını ortaya çıkarmaktır. Trabzon gibi âşıklık geleneğinin etkin şekilde sürdürülmediği bir ortamda binlerce şiir yazan; dededen babaya, babadan oğula üç kuşak şair bir ailenin ferdi olan Mikdadî'nin hayatını ve edebî şahsiyetini de tanıtmak amaçlanmaktadır. Tez çalışması boyunca hem Mikdadî'nin nasıl bir ortamda doğup büyüdüğünü ve ürün verdiğini tespit etmek hem mensubu olduğu âşıklık geleneğinin ne olduğunu ifade etmek hem de çalışmamızın temelini oluşturan metinlerarasılığın ve yöntemlerinin ne olduğunu izah etmek için birçok kaynak incelenmiştir. Metinlerarası ilişkilerin ifadesi için; bu alanda baş ucu kitapları olarak kabul edilen, Kubilay Aktulum'un metinlerarası ilişkiler ile ilgili kitaplarından yararlanılmıştır. Mikdadî şiirlerinde sıklıkla ayet, hadis, atasözü ve deyimlere yer vermiştir. Bunlara ek olarak; kıssalardan, öykülerden, masallardan, fıkralardan ve haber metinlerinden yararlanarak yazmış olduğu pek çok şiiri vardır. Dolayısıyla iktibas, alıntı, anıştırma, iktisab, koşuklaştırma gibi yöntemlere başvurmuştur.

The intertextuality that sheds light on the depths of a text is as significant method to reveal the sources of Turkish folk poetry as a method to reveal the sources of various literary genres. Intertextuality is based on the thesis that there must be a link between the works. A whole work cannot be original because every work is in relation to its predecessors. This relationship will last forever. Theorists express intertextuality that it is an interaction, exchanging, communication of a newly created text with previously created ones. Intertextuality carrying past to present is undoubtedly a significant method for countless works in folk-literature waiting to be examined. Intertextual methods we see their new works in our country and especially waiting to be used in Turkish folk poetry will be a significant tool to reveal our cultural wealth, to update those works left to be forgotten on dusty pages of our history and to transfer to next generations. In this context, minstrel Mikdadi who is from Çaykara, Trabzon and who had poems over three thousand, worked productively day and night like a factory and was committed to the components minstrelsy tradition closely is suitable to examine taking his life, literary personality and his poems into consideration. The purpose of this thesis is to find out the sources of poems of Mikdadi and reveal how he used those sources. It is also aimed to introduce literary personality and life of Mikdadi, who was a member of a family who were poets over three generations from grandfather to father and from father to son and who wrote thousands of poems in Trabzon where minstrelsy tradition was not common. Throughout the current research, several sources have been analyzed in order to study the context where Mikdadi was born and produced his works, to express minstrelsy tradition he was a member of and to explain what intertextuality and its methods mean, which was the foundation of this study. To identify intertextuality, the books of Kubilay Aktulum about intertextuality connections, which were accepted as foremost sources in this field were used. Mikdadi often used verses, hadiths, proverbs and idioms in his poems. Additionally, he had lots of poems he wrote making use of tales, stories, fables, narrates and news texts. Hence, he made use of citation, allusion and versification several times.