Fermente Bitki Ekstraktlarının Marul Verimi ve Toprak Özellikleri Üzerine Organik Gübre Olarak Değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada, üç doğal bitki bazlı ekstraktın—Aloe vera, Isırgan otu (Urtica dioica) ve Semizotu (Portulaca oleracea)—farklı konsantrasyonlarda (%0, %0.5, %1.0, %1.5 ve %2.0) uygulanmasının, marul (Lactuca sativa) bitkisinin fizyolojik performansı ile toprak kalite parametreleri üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Çalışmada tesadüf parselleri deneme desenine (CRD) göre; toprak pH'ı, organik madde (OM), elektriksel iletkenlik (EC), toprak solunumu (BSR), dehidrogenaz aktivitesi (DHA), mikrobiyal biyokütle karbonu (MBC), katalaz aktivitesi (CA), makro ve mikro besin elementlerinin alınabilir miktarları ile bitki boyu, yaprak sayısı, yaş ve kuru ağırlık ve fotosentetik pigment içerikleri (klorofil a, b ve karotenoidler) gibi çok sayıda parametre incelenmiştir. Elde edilen bulgular, tüm uygulamaların toprak mikrobiyal aktivitesi, besin elementlerinin alınabilirliği ve bitki fizyolojik özellikleri üzerinde olumlu etkiler sağladığını ortaya koymuştur. Özellikle %1.0–2.0 oranlarında uygulanan semizotu ekstraktı, toprak pH'ı, EC, BSR, DHA, MBC, CA ve fosfor düzeylerini anlamlı şekilde artırarak en etkili uygulama olmuştur. Benzer şekilde, %1.5–2.0 oranlarında uygulanan ısırgan otu ekstraktı da mikrobiyal ve enzimatik parametrelerde önemli iyileşmeler sağlamıştır. Buna karşılık, %1.0–1.5 oranlarında uygulanan Aloe vera ekstraktı, toprak özelliklerinde daha sınırlı değişim sağlarken, özellikle klorofil a, klorofil b ve karotenoid içeriğini artırarak bitki fizyolojisi üzerinde daha belirgin etki göstermiştir. Sonuç olarak, özellikle %1.0–2.0 oranlarında uygulanan semizotu ve ısırgan otu ekstraktlarının stratejik kullanımı, hem bitki verimliliği hem de toprak biyolojik sağlığını artırmada umut vadeden bir yaklaşım sunmaktadır. Bu sonuçlar, bitki bazlı biyouyarıcıların sürdürülebilir gübreleme uygulamalarına entegre edilmesini ve sentetik girdilere olan bağımlılığın azaltılarak tarımsal üretkenliğin artırılmasını desteklemektedir.This study evaluated the effects of three natural plant-based extracts—Aloe vera, Nettle (Urtica dioica), and Purslane (Portulaca oleracea)—applied at varying concentrations (0%, 0.5%, 1.0%, 1.5%, and 2.0%) on the physiological performance of lettuce (Lactuca sativa) and key soil quality parameters. A completely randomized design (CRD) was employed to assess multiple indicators, including soil pH, organic matter (OM), electrical conductivity (EC), basal soil respiration (BSR), dehydrogenase activity (DHA), microbial biomass carbon (MBC), catalase activity (CA), macro- and micronutrient availability, as well as plant height, leaf number, fresh and dry biomass, and photosynthetic pigment content (chlorophyll a, b, and carotenoids). The findings revealed that all treatments positively influenced soil microbial activity, nutrient availability, and plant physiological traits. Purslane extract, particularly at moderate to high concentrations (1.0–2.0%), was the most effective, significantly enhancing soil pH, EC, BSR, DHA, MBC, CA, and phosphorus levels. Nettle extract also yielded strong improvements in microbial and enzymatic parameters, especially at 1.5–2.0%. Conversely, Aloe vera extract (1.0–1.5%) exhibited a more pronounced effect on plant physiology, particularly by increasing chlorophyll a, chlorophyll b, and carotenoid contents, with comparatively modest changes in soil properties. In conclusion, the strategic application of plant-based extracts—especially Purslane and Nettle at 1.0–2.0%—offers a promising approach to enhancing both crop performance and soil biological health. These results support the integration of botanical biostimulants into sustainable fertilization practices aimed at reducing dependence on synthetic inputs while improving agricultural productivity.