İslâm Hukukunda Örfün Hükümlere Etkisi

Abstract

Bütün hukuk sitemlerinde birinci ya da ikinci derecede kaynak kabul edilen örfün hukukî süreçte üstlendiği rol fevkalade önemlidir. Çağımızda hızlı bir şekilde gerçekleşen toplumsal, siyasal, kültürel ve iktisadî değişim ve buna bağlı olarak yaşanan yeniden yapılanma bu önemi daha da artırmaktadır.Örfün hukukî konumunun doğru bir şekilde belirlenmesi, hukukçuya tanınan yorum alanının sınırlarının bilinmesi açısından önemlidir. Zira hukukçu, klasik metinlerde yer alan örfî hükümleri yorumlamada ve değişen olgu ve olaylara paralel olarak hükümleri yenilemede örfe müracaat etmektedir.İslam hukukunda ilk olarak furû-ı fıkıh kitaplarında (doğrudan hükümleri içeren eserler) yer alan örfün zamanla fıkıh usûlünün (İslam hukuk metodolojisi) ilgi alanına da girmesi İslam hukukunda hukukî bir asla dayanarak hüküm çıkarmada örfe sürekli olarak başvurulduğunu göstermektedir.Hem furû-ı fıkıh hem de usûl kaynaklarında önemli bir yere sahip olan örfü konu edinen ve onu, sorun çözecek bir konumda tekrar incelemeyi hedefleyen bu çalışma bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde örf ve âdetin kavramsal boyutu, ilgili kavramlarla mukayese edilerek verilmiş, ayrıca örfün İslam hukuku yanında diğer hukuk sistemlerindeki yeri de araştırılmıştır. Bu bölümde örfün sahih olabilmesi için onda yer alması gereken şartlar da değerlendirilmiştir. İkinci bölümde örf-nass ilişkisi tarihselci ve geleneksel yönteme göre incelenmiş, ilgili yöntemlerin ilke ve esasları tespit edilip değerlendirilmiştir. Yine bu bölümde vahyin Cahiliyye âdetleri ile ilişkisi de incelenmiş, bu yolla nassın varlığı karşısında örfün ne anlam ifade ettiğini anlamak hedeflenmiştir. Üçüncü bölümde ise hükümlerin oluşması ve değişmesinde örfün rolü tespit edilmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimler: Örf, âdet, nass, hüküm, İslam hukuku

In all systems of law, the role of custom which is accepted as the primary or secondary source in the legal process is really crucial. The importance of custom has increased considerably in our age due to the rapid social, political, cultural and economic changes and the reconstruction that results from this process.Establishing the exact place of custom in law correctly is important so that the boundaries of comment that a judge or lawyer is allowed to make may be known well, for the judge refers to the custom both, while making comments on the rules/ judgements based on custom that take place in classical texts and while making judgements paralel to the changing phenomena or situation.The fact that custom which takes place in Islamic Law in the books about furû-ı fıkıh ( the books which include only the rules about Islam) has become part of the methodology of Islamic Law shows that custom has been referred to continually while making judgement based on a legal basis in Islamic Law.This study, which deals with custom which has an important place in the resources about furû fıkıh and the method, and which aims to examine it in a way that it may help to solve problems, consists of three chapters except for the introduction. In the first chapter, the concept of custom and habit has been studied comparing them with the the related concepts, and the place and importance of custom in other systems of law as well as in in Islamic Law has been investigated. The standards that a custom must meet in order to be an accepted one have been evaluated. In the second chapter, the relation between custom and the verses of the Qur?an has been examined according to historical and traditional methods, and the principles and essence of the methods in question have been determined and evaluated. It is also in this chapter that the relation between divine inspiration and customs of the time of pre-Islamic Arabian Paganism has been examined in order to understand what custom means compared to the divine inspiration. In the third chapter, we tried to find out the role of custom in making a judgement and changing it.Key words: Custom, habit, Qur?anic verses, judgement, Islamic Law