Mitostan Moderniteye: Türkiye’de Kurt Motifinin Güncel Yansımaları

Abstract

Kurt motifi, Türk milletinin toplumsal yapısında, geleneklerinde, efsane ve destanlarında önemli bir yere sahiptir. Türk devletlerinin erken dönem mitolojilerinde ve sözlü kültür ürünlerinde kurt; ata, ana, kılavuz, rehber, kurtarıcı, güç, bağımsızlık ve aklın sembolü gibi çeşitli roller üstlenmiştir. İslamiyet öncesi Şamanist döneme ait edebi metinlerde, diğer hayvanlardan farklı olarak bir edebi motif niteliği taşıyan kurt, bu metinlerde kutsal bir unsur olarak da değerlendirilmiştir. Ergenekon Destanı'nda Türkleri yok olma tehlikesinden kurtaran ve soylarının devamlılığını sağlayan figür olarak karşımıza çıkan kurt, Oğuz Kağan Destanı’nda ise Türk ordusuna rehberlik eden bir karakter olarak betimlenmiştir. İslamiyet sonrası dönemde de bu sembolik işlevini muhafaza eden kurt motifi, Dede Korkut Hikâyeleri'nde mübareklik kazanmış, Cengizname'de ise ilahi bir ışık formunda yeryüzüne inerek Cengiz Han’ın annesiyle birleşmiş ve böylece Cengiz Han’ın doğumu kutsal bir anlatı çerçevesinde ele alınmıştır. Türk kültüründe tarihsel süreç içerisinde dönüşüme uğrasa da kurt figürü, sembolik önemini büyük ölçüde korumuştur. Günümüzde de bu motifin farklı alanlarda kullanımı yaygın olarak gözlemlenmektedir. Özellikle uluslararası toplumda Türklüğün sembolü olarak kabul edilmesi, motifin kültürel ve kimliksel bir anlam taşıdığını göstermektedir. Bunun yanı sıra, para ve pul tasarımlarında, hediyelik eşya üretiminde, şirket logolarında, spor kulüplerinin amblemlerinde, dijital oyunlarda, sinema ve televizyon yapımlarında, insan, bitki ve yer adlandırmalarında yer alması kurt motifinin modern, kültürel ve sanatsal alanlardaki etkisini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada, kurt motifinin tarihsel süreç içerisindeki anlamı incelenerek, günümüzde de Türk kültüründe ve toplumsal hafızada önemli bir figür olarak varlığını sürdürdüğü örneklerle ortaya konulması hedeflenmiştir. Bu amaçla kurt motifinin tarihi süreçten gelen öneminin 21. yüzyılda Türkiye’deki yansıma alanları irdelenmeye çalışılmış ve on farklı alandaki kullanımları açıklanmıştır.