Amerikan Board ve Bitlis’teki Çalışmaları (Amerikan Board Belgeleri Işığında)

Abstract

Amerikan Board, Osmanlı ülkesindeki faaliyetlerini, o zamanki siyasi şartlar nedeniyle bu topraklarınherhangi bir noktasında teşkilatlanma gerçekleştirmeleri mümkün olmadığından 1819 yılındaMalta’da matbaa çalışmaları yürütmek için bir merkez oluşturarak başlatmıştır. Ancak çok geçmedenOsmanlın ülkesinde ilk istasyonlarını Beyrut’ta kurmuştur. Daha sonra bunu, ilerleyen dönemlerdeTürkiye’de yürütülecek olan çalışmaların merkezi olacak olan ve 1831 yılında İstanbul’da kurulanistasyon takip etmiştir. Osmanlı ülkesindeki çalışmalar ilerledikçe Suriye Misyonu, Ermeni Misyonu,Türkiye Misyonu, Nasturi Misyonu, Asur Misyonu gibi farklı isimlerde, farklı tarihlerde, farklımisyon bölgeleri oluşturulmuştur. Daha sonra, Osmanlı ülkesindeki çalışmaların daha sistematik halegetirilmesi amacıyla bu misyon bölgelerinin hepsi oluşturulan 4 misyon bölgesi içerisindebirleştirilmiştir: merkezi İstanbul olan Batı Türkiye Misyonu, merkezi kurumları Harput’ta bulunanDoğu Türkiye Misyonu, merkezi kurumları Antep ve Maraş’ta olan Merkezi Türkiye Misyonu vemerkezi kurumları Samokov’da faaliyet gösteren Avrupa Türkiyesi Misyonu.Bitlis bu teşkilatlanma yapısında önce Asur Misyonu ardından da Doğu Türkiye Misyonu sınırlarıiçerisinde bir merkez istasyon olarak yer almıştır. Bu noktada Bitlis, Amerikan Board örgütünemensup misyonerlerin doğrudan çalışmalar yürüttükleri ve ikamet ettikleri bir yerleşim yeri olarakkaydedilmiştir. Bu durum bize göstermektedir ki Bitlis Amerikan Board örgütünün Osmanlıülkesindeki faaliyetleri çerçevesinde önemli bir yerleşim merkezi olarak yer almıştır. Bu bilgilerışığında makalede, özellikle Amerikan Board belgeleri esas alınarak Bitlis istasyonunun AsurMisyonu sınırları içerisinde kuruluşundan itibaren, Amerikan Board örgütünün çalışmaları hakkındaayrıntılı bilgiler verilmeye çalışılacaktır.

The American Board initiated its activities in the Ottoman territory in 1819 as a center for conductingprinting studies in Malta, since it was impossible to organize at any point in these lands due to thepolitical conditions at the time. However, not long before, it established its first station in the countryof the Ottoman in Beirut. Later, it followed the station which will be the center of the work to becarried out in Turkey and established in Istanbul in 1831. As the studies in the Ottoman countryprogressed different mission regions established in different names, different dates such as Syria,Armenian, Turkey, Nestorian, Assyrian Mission… Later, in order to make the workings in the regions: Western Turkey Mission which was established in Istanbul; Eastern Turkey Mission whichcentral institutions was established in Harput; Central Turkey Mission, which central institutions wasestablished in Antep and Maraş; European Turkey Mission which central institutions was establishedin Samokov.In this organizational structure, Bitlis took its place as a central station firstly in the Assyrian Mission,then in the Eastern Turkey Mission. At this point, Bitlis was recorded as a settlement where theAmerican Board missionaries directly worked and reside. This shows us that Bitlis is an importantsettlement center in the activities of the American Board in the Ottoman territory. In light of thisinformation, we will try to give detailed information about the work of the American Board in Bitlissince its foundation as a station within the borders of the Assyrian Mission, especially on the basis ofthe American Board documents.