Türkçe atasözlerinde iletişim olgusunun izleri ve sosyo-kültürel çıkarımları

Abstract

Atasözleri, bir toplumun kültürel kodlarına, davranış kalıplarına, çeşitli konulardaki kabullerine ve tasavvurlarına ilişkin önemli bir referans olan folklor ürünleridir. Bu ürünler, sosyal hayatın tasarımından eğitim anlayışına, toplumsal cinsiyetten ötekileştirme eğilimlerine ve yönetim paradigmasından otorite kullanımına kadar çok çeşitli konularla ilgili olabilir. Bu konulardan birisi de iletişim olgusu ve iletişim edimleri olarak ele alınabilir. Dolayısıyla, atasözlerinde iletişim olgusunun nasıl anlamlandırıldığına ve toplumsal açıdan makbul sayılan, onanan ve önerilen iletişim edimlerinin izlerine ilişkin ipuçları bulmak mümkündür. Bu ön kabulden hareketle; Türkçe atasözlerinde iletişim olgusu ve iletişim edimlerine ilişkin açık ya da örtük gönderimlerin ortaya çıkarılması, çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Bu doğrultuda, söz konusu araştırma, atasözleri üzerinden Türk toplumunun iletişimsel açıdan anlam haritasının ortaya çıkarılmasına önemli bir katkı sağlamaktadır. Bu bağlamda, Türk Dil Kurumunun atasözleri ve deyimler sözlüğünde belli kelimeler üzerinden tarama yapılmış ve konuyla ilgili bulunan 77 atasözüne yönelik tema analizi gerçekleştirilmiştir. Araştırma bulguları, bazı atasözlerinde söylenen sözün niteliği ve doğurduğu sonuçlar üzerinden sözlü iletişimin öneminin ortaya konduğunu göstermiştir. Diğer taraftan, bazı atasözlerinde de susma, dinleme ve az konuşma gibi iletişim edimleri üzerinden sözsüz iletişimi olumlayan bir söylemin yer aldığı ortaya çıkmıştır. Görsel iletişime yönelik atasözlerinde ise insanların dış görünüşleriyle ve giyim kuşamlarıyla değerlendirilmemesi gerektiğine ilişkin gönderimler tespit edilmiştir.

Proverbs are folkloric products with important references to cultural codes, behavioral patterns, suppositions related to various issues, and imagination of a society. These products may relate to count- less topics from the notions of social life, up to approaches to education and social gender issues, from otherization tendencies to paradigms for governance and applications of authority. A particular topic among them is the phenomenon of communication and communication acts. Therefore, proverbs can be scanned for clues explaining communication phenomena, socially approved and proposed commu- nication acts. Starting from this presupposition, the essential aim of the study is the communicational phenomena in Turkish proverbs and to explore explicit and/or hidden messaging related to communica- tional acts. In this sense, this study is a significant contribution to the formation of a map of communi- cational semantics of the Turkish society. In this respect, we browsed the proverbs and idioms diction- ary of The Turkish Language Association for certain words and conducted thematic analysis of the 77 proverbs that were found in this relation. We found that while many proverbs exerted the importance of verbal communication in relation to the attributes of the utterance and its implications; many other proverbs exhibited a rhetoric that affirmed nonverbal communication acts like silence, listening, and reticence. On the other hand, proverbs on visual communication featured messages that proposed that people should not be judged over their appearance and dressing. Key Words