Yarı Nemli Ilıman İklim Koşullarında Farklı Eğim ve Farklı Arazi Örtüsü Altında Toprak Gelişimi ve Agregat Stabilitesi Değişimi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, aynı ana materyal, farklı eğim ve arazi kullanım koşulları altında toprak gelişimi ve suya dayanıklı agregat stabilitesi değişimini incelemektir. Bu çalışma, Samsun-Bafra karayolunun güneyinde, Engiz Beldesine bağlı Dağköy mevkii alanı içerisinde farklı topografik pozisyonlarda yer alan bazaltik ana materyal üzerinde oluşmuş topraklarda yürütülmüştür. Bu kapsamda, kesit üzerinde kuzey ve güney yönde altı profil seçilmiş ve incelenmiştir. Araştırma sonucuna göre, kesit üzerinde eğimli yamaç arazilerde yer alan topraklar Entisol ordosundan Lithic Ustorthent alt grubunda sınıflandırılırken, düz düze yakın eğimli taban ve tepe/plato düzlüklerinde yer alan topraklar ise Inceptisol ve Vertisol ordolarına ait Typic Haplustert, Vertic Haplustept ve Typic Haplustept olarak sınıflandırılmıştır. Çalışma alanı içerisinde aynı ana materyal üzerinde farklı toprakların oluşması, diğer bir ifade ile genç ve olgun toprakların lokal bir alan içerisinde birlikte yer almaları, topografya veya lokal rölyefin toprak oluşum sürecinde ana materyal ve zaman üzerinde önemli etkisi olduğunu göstermektedir. Ayrıca, bu duruma toprakların üzerinde yer alan vejetasyonun sıklığı, çeşidi gibi faktörlerin de önemli etki yaptığı görülmüştür. Toprakların olgunlaşmasında veya genç kalmalarında özellikle yamaç arazilerde yer alan topraklarda su hareketi dolayısıyla toprak taşınımı ve birikiminin yerinde oluşum kadar etkili olduğu görülmektedir. Taban ve etek arazilerde yer alan ve kuru tarım olarak kullanılan Typic Haplustert ve Vertic Haplustept topraklara ait üst katmanda suya dayanıklı agregat değerleri ile mera olarak kullanılan tepe üstü düzlük üzerinde yer alan Typic Haplustept'in değerleri arasında önemli farklılık olduğu belirlenmiştir ve bu farklılığın özellikle toprakların tarımsal kullanım ve organik madde içeriklerinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Orman ve mera arazi örtüsü altında yamaç araziler üzerinde yer alan Lithic Ustorthent olarak sınıflandırılan topraklarda ise agregat değerleri yaklaşık aynı düzeyde olup % 63.28 ile % 70.16 arasında değişmektedir.

The aim of this study is to examine the changes in soil development and water-resistant aggregate stability on the same parent material, but with different slopes, land cover and land use under semihumid climatic conditions. It was carried out on the soil formed on the basaltic parent material in different topographical positions within the Dağköy area of Engiz Country, which is located at the south of the Samsun-Bafra Highway. In this context, six soil profiles were selected on north and south transect direction and examined. According to the study results, the lands located on sloped fields were classified in the Lithic Ustorthent subgroup of the Entisol order, while the lands on the lowersloped fields and the hill/plateau plains were classified as Typic Haplustert, Vertic Haplustept and Typic Haplustept, belonging to the Inceptisol and Vertisol orders. The formation of different soils on the same parent material in the study area - in other words, young and mature soils co-existing in a local area - suggests that topography or local relief has a significant impact on the material and time involvedin the soil formation process. In addition, factors including the frequency and variety of vegetation on the land have also been shown to have an important effect. It is seen that in the maturation of the soil and in the process that keeps the soil young, the soil transport and accumulation, especially in the soils located on the slopes due to water movement, is as effective as the formation that occurs on the spot. A significant difference was determined between the upper layer water-resistant aggregate values of Typic Haplustert and Vertic Haplustept soils used as dry agriculture - at the flat and foothill fields - compared to the values of the Typic Haplustept soil used as pasture on the upper plains, and this difference is thought to be caused in particular by agricultural use of the soils and by their organic matter content. In the soil classified as Lithic Ustorthent on the sloped land under the forest and pasture lands, the aggregate values were about the same level, ranging from 63.28% to 70.16%.