Tüberküloz hastalarının aldıkları tedavinin ve damgalanma ile ayrımcılığa maruz kalma düzeylerinin hastalar açısından değerlendirilmesi

Abstract

AMAÇ: Bu çalışmanın amacı tüberküloz hastalarının aldıkları tedavinin ve damgalanma ile ayrımcılığa maruz kalma düzeylerinin değerlendirilmesi ve etkileyen faktörlerin belirlenmesidir. GEREÇ VE YÖNTEM: Kesitsel tipteki bu çalışma Samsun İli Merkez Verem Savaş Dispanserinde 15 Ağustos 2021 ile 15 Ocak 2022 tarihleri arasında tedavisi devam eden veya yeni tanı alan ve tedavisi başlanan, 18 yaş ve üzerinde olan ve çalışmaya katılmayı kabul eden 70 tüberküloz hastası ile yapılmıştır. Veriler araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme tekniği kullanılarak sosyodemografik anket formu ve Tüberkülozlu Hastalarda Stigma Ölçeği (THSÖ) uygulanarak toplanmıştır. İstatistiksel analizde IBM SPSS V26 paket program kullanılmıştır. p<0.05 değeri istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. BULGULAR: Hastaların %57,1’ i Video Gözetimli Tedavi (VGT) alırken %42,9’ u Doğrudan Gözetimli Tedavi (DGT) almaktaydı. Hastaların yaş ortalamaları VGT alan hastalar için 47.50±18,27 yıl ve DGT alan hastalar için 54.06±17,75 yıl olarak bulunmuştur. VGT alan hastaların %47,5’ i ve DGT alan hastaların %50’ si erkektir. Hastaların toplam THSÖ puan ortalamaları VGT alan hastalarda 81.35±12.70 ve DGT alan hastalarda 83.40±9.99’ tür. VGT alan hastaların %42,5’i ve DGT alan hastaların %40’ı toplam damgalanma puan ortalamasından daha yüksek puan almıştır. VGT alan hastalarda eğitim durumları ile damgalanmaya uğrama düzeyleri arasında ‘THSÖ Toplam Puanı’ ile ‘Kendini Algılama’ alt boyutunda anlamlı farklılık varken DGT alan hastalarda eğitim durumları ile damgalanmaya uğrama düzeyleri arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır. VGT alan hastalarda gelir düzeyleri ile damgalanmaya uğrama düzeyleri arasında ‘İçselleştirilmiş Stigma’ alt boyutu dışındaki tüm alt boyutlarda ve toplam THSÖ puan ortalamalarında anlamlı farklılık varken, DGT alan hastalarda gelir düzeyleri ile damgalanmaya uğrama düzeyleri arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır. VGT alan hastalarda sosyal güvence durumu ile damgalanmaya uğrama düzeyleri arasında anlamlı fark bulunmazken DGT alan hastalarda ‘Aile/Arkadaş İlişkileri’ alt boyutu dışındaki tüm damgalanma puan ortalamalarında anlamlı farklılık bulunmuştur. VGT alan hastalarda ‘Kendini Algılama’ alt boyutu damgalanma puan ortalamasında yeni olgular ile nüks olgular arasında anlamlı farklılık varken DGT alan hastalarda tüberküloz durumu ile damgalanmaya uğrama düzeyleri arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır. Her iki iv grubun aldıkları tedaviden memnuniyet puan ortalaması VGT için 9.75±0.43 ve DGT için 8.63±0,71 olarak hesaplandı. VGT alan hastalar DGT alan hastalara göre aldıkları tedaviden anlamlı düzeyde daha memnundu. VGT alan ve DGT alan hastaların THSÖ ve alt boyutlarını oluşturan önermelere verdikleri cevaplara bakıldığında sadece ‘İçselleştirilmiş Stigma’ alt boyutunda bulunan ‘İlaçlarımı insanların bulunduğu ortamlarda da rahat bir şekilde içebilirim.’ Önermesinde anlamlı farklılık bulunmuştur. VGT alan hastalar ilaçlarını kalabalık ortamlarda daha rahat içebildiklerini ifade etmiştir. SONUÇ: Çalışmamızda hem VGT alan hem de DGT alan hastaların damgalanmaya uğrama düzeylerinin orta seviyede olduğu belirlenmiştir. Tüberküloz tedavisinin önündeki en büyük engellerden biri de hastaların maruz kaldıkları damgalanma ve ayrımcılıktır.

AIM: This study was conducted to evaluate the treatment received by tuberculosis patients and the level of exposure to stigma and discrimination and to determine the affecting factors. MATERIALS AND METHODS: This cross-sectional study was conducted with 70 tuberculosis patients aged 18 years and above, who were under treatment or newly diagnosed and started treatment between 15 August 2021 and 15 January 2022 in the Central Tuberculosis Dispensary in Samsun. Data was collected by the researcher using the face-to-face interview technique, by applying the sociodemographic questionnaire form and the Stigma Scale in Patients with Tuberculosis (SSTB). IBM SPSS V26 package program was used for statistical analysis. p<0.05 value was considered statistically significant. RESULTS: While 57.1% of the patients were receiving Video Directly Observed Therapy (VDOT), 42.9% were taking Directly Observed Therapy (DOT). Mean age of the patients was 47.50±18.27 years for patients receiving VDOT and 54.06±17.75 years for patients receiving DOT. 47.5% of patients receiving VDOT and 50% of patients receiving DOT were male. The mean total SSTB score of the patients was 81.35±12.70 in patients who received VDOT and 83.40±9.99 in patients who received DOT. 42.5% of patients receiving VDOT and 40% of patients receiving DOT scored higher than the mean total stigma score. There was a significant difference in the 'SSTB Total Score' and 'Self-Perception' sub-dimensions between the education levels and stigmatization levels of the patients who received VDOT. However, there was no significant difference between education levels and stigmatization levels of the patients who received the DOT. Difference between the income levels and stigmatization levels of patients receiving VDOT in all sub-dimensions except the 'Internalized Stigma' sub-dimension and total SSTB score averages were significant while there was no significant difference between income levels and stigmatization levels in patients receiving DOT. Moreover, there was no important difference between social security status and stigmatization levels in patients who received VDOT. Notable difference was found in all stigma mean scores, except for the 'Family/Friend Relationships' sub-dimension, in patients who received DOT. While there was a significant difference between new cases and relapse cases in the mean vi score of stigma in the 'Self-Perception' sub-dimension in patients who received VDOT, there was no significant difference between tuberculosis status and stigmatization levels in patients who received DOT. The mean score of satisfaction with the treatment received by both groups was calculated as 9.75±0.43 for VDOT and 8.63±0.71 for DOT. Patients receiving VDOT were significantly more satisfied with the treatment they received than patients receiving DOT. Considering the answers given by the patients who took VDOT and those who took DOT to the propositions constituting SSTB and its sub-dimensions, a significant difference was found only in the proposition "I can take my medication comfortably in environments where people are present" in the sub-dimension of "Internalized Stigma". Patients who took VDOT stated that they could drink their drugs more comfortably in crowded environments. CONCLUSIONS: In our study, it was determined that the stigmatization levels of patients who received both VDOT and DOT were moderate. One of the biggest obstacles in front of tuberculosis treatment is the stigma and discrimination that patients are exposed to.