Sumer Kent Devletleri'nin Tanrı ve Tanrıçaları

Abstract

İnsanın yeryüzündeki varlığını devam ettirmesinin manevi gerekliliklerinden biri olan inanç olgusu, insanlık tarihinin erken devirlerinden bu yana yaşamın asli unsurlarından biridir. Paleolitik ve Neolitik çağlarda kişilerin doğa karşısındaki acziyeti ve tümüyle doğal yaşamın getirdiklerine bağlı olmaları dolayısıyla "Ana Tanrıça Kültü" olarak bereket temelli gelişen bu olgu, zamanla çok tanrılı bir hüviyete bürünmeye başlamıştır. Çok tanrılı bir din anlayışının ortaya çıkıp gelişmeye başladığı mekanlardan biri olan Mezopotamya coğrafyasının Güney bölgesi, aynı zamanda yazının icat edilip kullanılmaya başlandığı ilk yer olması dolayısıyla, insanlık tarihindeki ilk dini kayıtların oluşmaya başladığı ve dinin kurumsallaşmaya başladığı bölgedir. Yazının mucidi olarak, dinin kurumsallaşmasını sağlayan halk ise, MÖ 3500 yılında bölgeye yerleşmekle birlikte nereden ve ne şekilde geldikleri ile etnik kökenleri hakkında tartışmaların devam ettiği Sumerlilerdir. Öte yandan tanrı ve tanrıçaları ile pek çok doğaüstü figürün üretildiği bu din anlayışının salt Sumerlilerin ürünü olarak görülemeyeceğinin de belirtilmesi gerekmektedir. Tanrı ve tanrıçalarıyla oldukça kalabalık bir panteona sahip olan Sumerliler, evrende yaratılmış her şeyin sahibinin ve kaynağının ilâhi varlıkları olduğunu düşünmüşler ve insanlar olarak kendilerini, bu varlıkların, onların yerine getirmekte zorlandıkları hizmetlerini görmek için dünyaya getirilmiş olan yaratılmışlar olarak konumlandırmışlardır. Yine Sumerlilerin kendileri tarafından farklı özellik ve misyonların yüklendiği ilâhi varlıklar ekonomiden toplumsal yapıya ve yönetime kadar her alanın merkezinde bulunmuşlardır. Bu çerçeveden Sumer din anlayışını kavramak hem bahsedilen bu alanların hem de bir bütün olarak Mezopotamya dininin anlaşılmasına önemli katkılar sağlayacaktır. Çivi yazılı belgeler, modern kaynaklar ve arkeolojik malzemelerin kullanımıyla hazırlanmış olan bu çalışmada, ele alınan dönemdeki din anlayışı ile dini anlayışın merkezinde bulunduğu alanlarla ilişkisi bu anlayışın ürünü olan tanrı ve tanrıçalar ile birlikte ortaya konulmaya çalışılmıştır.

The phenomenon of belief, which is one of the spiritual requirements for the continuation of human existence, has existed since the early periods of human history. In the Paleolithic and Neolithic ages, this phenomenon, which developed as the "Mother Goddess Cult" on the basis of fertility. due to the incapacity of people against nature and their dependence on natural life brings. The Southern region of the Mesopotamian geography is important in that it is the first place where writing was invented and started to be used, therefore it is the region where the first religious records in human history began to form and religion began to institutionalize. As the inventor of writing, the people who ensured the institutionalization of religion were the Sumerians, who settled in the region in 3200 BC, but where and how they came from and where discussions continue about their ethnicity. On the other hand, it should be noted that this understanding of religion, in which gods and goddesses and many supernatural figures are produced, cannot be seen as the product of the Sumerians alone. The Sumerians, who had a very crowded pantheon with their gods and goddesses, thought that the owner of everything created in the universe was divine beings, and they reduced themselves to only a servant. In this respect, divine beings with different characteristics and missions have been at the center of every field from economy to social structure and administration. Understanding the Sumerian understanding of religion from this framework will make important contributions to the understanding of both these areas and Mesopotamian religion as a whole. In this study, which was prepared with the use of cuneiform documents, modern sources and archaeological materials, the understanding of religion in the period discussed was tried to be revealed together with the gods and goddesses who were the products of this understanding.