Aile hukukuna dair ayetlerin İslam hukuku açısından değerlendirmesi (İbn Âşûr örneği)

Abstract

Aile, insanlığın başlangıcından itibaren varlığını sürdüren bir kurumdur. Bu nedenle Allah, Hz. Âdem'i yarattığında eşi olarak Hz. Havva'yı da yaratmıştır. Böylece ilk aile kurulmuştur. Aile olmak, insanın en temel ihtiyaçlarından biridir. Çünkü insan, fıtratı gereği sosyal bir varlıktır. Allah, aile kurumunun oluşmasından bozulmasına kadar her safhayı Kur'ân-ı Kerim'de ayrıntılı olarak açıklamıştır. Genel olarak İslam hukukuna baktığımızda aile hukuku, klasik fıkıh kitaplarında geniş şekilde yer alır. İslam hukuku açısından aile hukuku, "muamelât" ana bölümünün "münâkehât" kısmında işlenmektedir. Kur'ân'ın aile hukukuyla ilgili hükümleri, İbn Âşûr'un "et-Tahrîr ve't-Tenvîr" isimli tefsiri esas alınarak, onun bu hükümleri nasıl değerlendirdiği ortaya konulmaya çalışılmıştır. İbn Âşûr, aile hukukuyla alakalı ayetlerin genelini değerlendirmekle birlikte hıtbe (nişanlanma), evlilikte ehliyet ve velâyet, süt akrabalığı hariç diğer evlilik engelleri konularını genel olarak işlemiştir. Fakat evlilik engellerinde sütkardeşliği, süt akrabalığı, süt çağı ve din farkına bağlı evlenme engeli konularını, evlilikte karı-koca hakları hususunu, mehir, talâk ve iddet konularını detaylı bir şekilde işlemiştir. İbn Âşûr, aile hukukuyla ilgili ayetleri değerlendirirken genel olarak şu esasları ortaya koymuştur: Üvey kızın annesi ile nikah ardından zifafa girildiğinde üvey kız üvey baba evinde olsun olmasın üvey babaya haram olur. Ancak üvey kızın annesi ile zifaf gerçekleşmeden boşanma olmuşsa üvey baba ile üvey kız evlenebilir. Evlat edinmek açık bir şekilde yasaklanmış olup, bir kimsenin evlatlığının boşadığı eşiyle evlenmesi de helaldir. Ancak vahiy dönemindeki bu uygulamanın Hz Muhammet üzerinden gerçekleşmesi, bu tür evliliklerin helal bile olsa hoş görülmemesi düşüncesini yıkma amacına dönüktür. Evlilikte din farkı hakkında mümin kadınlarla evlenmenin, Ehl-i kitaptan iffetli kadınlarla nikâhlanmaktan daha uygun olacağını belirtmiştir. Karı-koca hakları konusunda erkeğin kadından bir derece daha üstün olduğunu açıklayan ayeti erkeğin kadına üstünlüğü ancak nikâh akdiyle gerçekleşir. Dolayısıyla bu üstünlüğü, evlilikte erkeğe yüklenen sorumluluk sebebiyledir, şeklinde yorumlar. Nafakanın artırılıp artırılmayacağı hakkında nafaka verilecek kadının durumu iyi olsa da olmasa da erkekten nafaka yükümlülüğü düşmez, şeklinde bir tespitte bulunmuştur. Bu çalışmada İbn Âşûr'un tefsiri özelinde aile hukukuyla ilgili ayetler esas alınarak İslam aile hukukunun temel ilkeleri inceleme konusu yapılmıştır.

The family is an institution that has existed since the beginning of humanity. Therefore, when Allah created Hz. Adam, Eve created, too. Thus, the first family was established. Being a family is one of the most basic human needs. Because human is a social creature by nature. Allah has explained in detail in the Qur'an every phase from the formation of the family institution to its deterioration. When we look at Islamic law in general, family law takes place widely in classical fiqh books. In terms of Islamic law, family law is handled in the "munakahat" part of the "muamelat" main part. Based on the provisions of the Qur'an regarding family law and Ibn Ashur's commentary named "et-Tahrîr ve't-Tenvîr", his approach to the verses has been tried to be revealed. Besides evaluating the general verses related to family law, Ibn Ashur generally dealt with the issues of engagement, marriage license and custody, and other marriage barriers except milk kinship. However, in marriage barriers, he covered in detail the issues of milk fraternity, milk kinship, milk age and marriage barrier due to religious difference, the rights of husband and wife in marriage, mahr, talaq and iddah. While evaluating the verses related to family law, Ibn Ashur generally revealed the following principles: When the marriage ceremony with the stepdaughter's mother is entered into, the stepdaughter becomes haram for the stepfather whether or not he is in the stepfather's house. However, if the stepdaughter's mother and the stepdaughter have divorced before the marriage, the stepfather and the stepdaughter can marry. Adoption is expressly prohibited, and it is permissible for a person to marry the spouse of his adopted son. However, the realization of this practice in the period of revelation through the Prophet Muhammad is aimed at destroying the idea that such marriages are not tolerated, even if they are halal. Regarding the difference in religion in marriage, he stated that marrying believing women would be more appropriate than marrying chaste women from the People of the Book. The verse explaining that the man is one degree superior to the woman in terms of the rights of husband and wife, the superiority of the man over the woman can only be realized with the marriage contract. Therefore, he interprets this superiority as the responsibility placed on the man in marriage. Regarding whether the alimony will be increased or not, it has been determined that the alimony obligation does not fall from the man whether the condition of the woman to whom alimony is to be given is good or not.