Dikim zamanı ve hasat periyotlarının kadife çiçeği (tagetes sp.) türlerinde bazı drog verimleri ve morfolojik karakterler üzerine etkilerinin araştırılması

Abstract

Tagetes türleri, hem süs bitkisi hem de çeşitli sekonder metabolitlerin elde edilmesinde kullanılmaktadır. Bu araştırma, Samsun koşullarında dikim zamanı ve hasat periyotlarının kadife çiçeği (Tagetes sp.) türlerinde bazı drog verimi ve morfolojik karakterler üzerine etkisinin belirlenmesi amacıyla, OMÜ Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Deneme Arazisinde yürütülmüştür. Araştırmada, T. erecta ve T. patula türleri, tesadüf bloklarında bölünen bölünmüş parseller deneme desenine göre, 2 dikim zamanı, 6 hasat periyodu ve 2 hasat dönemi ile 3 tekerrürlü bir denemede, T. minuta türü ise tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 dikim zamanı, 3 hasat döneminde 3 tekerrürlü bir denemede değerlendirilmiştir. T. erecta türünde bitki boyu 33.00-33.77 cm; tomurcuk/çiçek sayısı 1.00-28.20 adet/bitki; dekara drog tomurcuk/çiçek verimi 10.13-238.40 kg/da arasında değişmiştir. T. erecta türünde en yüksek dekara drog verimleri birinci dikim zamanı, çiçeklenme dönemi, 4-31 Ağustos tarihlerini kapsayan 50-77 gün sonrasına rastlayan 2. ve 3. hasat periyodunda (sırasıyla 235.57 kg/da-238.40 kg/da.) belirlenmiştir. T. patula türünde bitki boyu 24.73-32.17 cm; bitkide tomurcuk/çiçek sayısı 2.58-49.38 adet/bitki; dekara drog tomurcuk/çiçek verimi 64.68-246.98 kg/da arasında değişmiştir. T. patula türünde en yüksek dekara drog verimi 15 Haziran tarihinde yapılan dikimlerde çiçeklenme dönemi, dikimden sonra 66-81 günlere rastlayan 4. Hasat periyodunda (225.34 kg/da) belirlenmiştir. T. minuta türünde bitki boyu 146.33-195.60 cm; bitkide dal sayısı 11.33-16.20 adet/bitki; bitkide drog tomurcuk/çiçek verimi 16.16-51.00 g/bitki; dekara drog tomurcuk/çiçek verimi 96.97-215.78 kg/da; dekara drog yaprak verimi 234.56463.34 kg/da; dekara biyolojik verim 544.50-1072.43 kg/da arasında değişmiştir. Araştırmada, Mayıs ayından itibaren dikimlerin gecikmesi ile bitki boyu kısalmış, yaş ve drog yaprak verimi ile biyolojik verim azalmıştır. Ayrıca araştırmada, dikimlerin gecikmesi ile yüksek hava oransal nemine bağlı olarak T. patula ve T. erecta türlerinin tam çiçeklenme döneminde çiçeklerde çürümeler olduğu, her üç türde de kök boğazı hastalığına yakalanarak tamamen bitkilerin kuruduğu, verimlerin düştüğü gözlenmiştir. Sonuç olarak, Samsun ili gibi ılıman iklim koşullarına sahip bölgelerde, yüksek drog tomurcuk/çiçek verimleri için T. erecta’ nın 15 Haziran ve öncesi, T. patula’nın 15 Haziran-30 Haziran arası, T. minuta’nın Mayıs ayı içinde dikimlerin tamamlanması, hasatların çiçeklenme döneminde yapılmasının gerektiği, araştırmada görülen hastalıklar nedeniyle çalışmanın faklı iklim koşullarına sahip lokasyonlarda tekrarlanmasının yararlı olacağı sonucuna varılmıştır.

Tagetes species are used to obtain both ornamental plants and various secondary metabolites. This research was conducted at OMU Faculty of Agriculture Field Crops Trial Field in order to determine the effect of planting time and harvest periods on drog yield and some morphological characteristics in marigold (Tagetes sp.) species at Samsun conditions. In this research, T. erecta and T. patula experiments conducted in split split plots random block design with 2 sowing times, 6 harvest periods and 2 phenological harvest stages with 3 replications; T. minuta experiment conducted in split plot random block design with 3 sowing dates and 3 phenological harvest stages with 3 replications. T. erecta plant height ranged between 33.00-33.77 cm; number of bud/flowers 1.00-28.20 per plant; drog bud/flower yield per decare 10.13-238.40 kg. The highest drog yield per decare obtained from the first sowing date, at flowering period which corresponds 4-31st of August and 50-77 days after sowing at 2nd and 3rd harvest period (respectively 235.57-238.40 kg/da.). T. patula plant height ranged between 24.73-32.17 cm; number of bud/flowers 2.58-49.38 per plant; drog bud/flower yield per decare 64.68-246.98 kg. The highest drog yield per decare obtained from 15th of June sowing date, at flowering period, which comes 66-81 days after sowing at 4th harvest period (225.34 kg/da). T. minuta plant heigh randeg between 146.33-195.60 cm; number of primary brances 11.33-16.20 per plant; drog bud/flower yield 16.16-51.00 g per plant; drog bud/flower yield per decare 96.97-215.78 kg; drog leaf yield per decare 234.56463.34 kg; biological yield per decare 544.50-1072.43 kg. In the study, plant height, fresh and drog leaf yield and biological yield was decreased with the delay of sowing date after May. In addition, in the study, it was observed that T. patula and T. erecta species had rotting in the flowers during the full flowering period due to the delay in plantings and high air relative humidity, and that the plants dried up completely and the yields decreased by catching collar rot in all three species. As a result, it was concluded that in regions with temperate climatic conditions like Samsun province, T. erecta should be planted on or before June 15, T. patula should be planted between June 15 and June 30, and T. minuta should be completed in May for high drog bud/flower yields, and harvests should be done during the flowering period, however, due to the diseases seen in the research, it would be useful to repeat the study in locations with different climatic conditions.