Şiî mezheplerde tevhid anlayışı

Abstract

Allah'ın tek ve bir olduğunu ifade eden tevhid inancı, bütün dinlerin özellikle de semâvî dinlerin temelini oluşturan bir inanç olmuştur. İslam dini son semâvî din olması sebebiyle tevhid'e ayrı bir önem atfetmiştir. Bu sebeple İslam'ın kutsal kitabı Kur'an-ı Kerim, bütün unsurlarıyla birlikte adeta tevhid akidesi ile örülü durumdadır. Bu noktada Kur'an'ın ayet ve sureleri incelendiğinde, onların çatı kavram diyebileceğimiz tevhid kavramına temas eden önemli bir yönüyle karşılaşılmaktadır. Ancak İslam dininin öğretileri ile o öğretilerin yorumları, Hz. Peygamber'in vefatından itibaren günümüze tek bir kanaldan ulaşmamıştır. Tarihi süreç içerisinde farklı anlayış ve yorumlar ile değişerek ve dönüşerek günümüze gelmiştir. Bu noktada İslam'ın en dikkat çeken ve en çok taraftar bulan iki yorumu, Sünnîlik ve Şiîlik'tir. Biz bu araştırmada İslam'ın Şiîlik kolunun mutedil ve aşırı fırkaları ile birlikte tevhidi nasıl algıladıklarını ve yorumladıklarını incelemeye çalışacağız. Çalışmamızda tevhidin, sadece Şia içerisinde değil Sünnîlik'te de tam olarak nerede durduğuna dair bir fikre sahip olacağımızı düşünüyoruz. Tevhid özü itibariyle birliği ifade etmekle birlikte, mezhepler içerisindeki birbirinden farklı, bazen de birbirine zıt anlayışların nereden kaynaklandığını ve bunların sebepleri anlaşılmaya çalışılacaktır. Araştırmamız, giriş ve iki ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tevhid kavramının kapsamı ve sınırları tespit edilmeye, ardından İslam öncesi dinlerde ve uzak doğu dinlerinde ne ifade ettiği anlaşılmaya çalışılmıştır. İslam düşüncesi içerisinde kelamcılar, sûfîler ve İslam filozoflarının tevhide bakışları ele alınmıştır. Şia mezhebi kendi içerisinde mutedil ve aşırı olmak üzere iki ana gruba ayrılmış, bu gruplar da yine kendi içerisinde bazen belli bir şahıs, bazen de belli bir fikir etrafında çeşitli fırkalara ayrılmışlardır. Araştırmamızın esas bölümünü oluşturan ilk bölümde Şiîliğin İmâmiyye ve Zeydiyye gibi mutedil fırkalarının tevhid anlayışları ele alınmıştır. İkinci bölümde ise öncelikle aşırılık kavramı ve fırkaların bu kavramla isimlendirilme nedenleri incelenmiştir. Ardından İsmâilîlik, Dürzîlik, Nusayrîlik ve Karmatîlik ile diğer aşırı Şiî fırkaların tevhid açısından nerede konumlandıkları ele alınmıştır.

The Unity of God which suggests that God is the one and only has become a belief forming the basis of all religions, especially divine religions. As Islam is the last divine religion, it has attributed a particular importance to Unity of God. Therefore, the Koran which is the holy scripture of Islam is simply woven with Unity of God with all its elements. At this point, examining the verses and surah of the Koran, we encounter a significant aspect of them touching the concept of Unity of God, which can be called a roof concept. However, the doctrines of Islam and interpretations of these doctrines have not reached the present day only through one channel since the passing of the Prophet. They have reached the present day by changing and transforming with different understandings and interpretations within the historical process. At this point, the two most remarkable interpretations with the greatest followers are Sunnism and Shiism. In this study, we will try and examine how the Shia sect of Islam with their moderate and extreme divisions perceives and interprets the Unity of God. With the study, we believe that we will have an opinion about where exactly Unity of God is positioned not only within Shia, but also in Sunnism. If Unity of God by its nature expresses unity, we will try and understand the resources and reasons of different and occasionally opposite understandings within the sects. The present study has an introduction and two main sections. The introduction section seeks to determine the scope and limits of the conception of Unity of God and what it represents in preislamic religions and far east religions. The study discusses the viewpoints of Unity of God of theologians, sufis and Islamic philosophers within the Islamic thought. The Shia sect divided into two main groups within themselves as moderate and extreme and these groups also divided into a variety of divisions within themselves around a specific person or a specific opinion. The first section of the present study which is the main section discusses the conception of Unity of God of moderate divisions of Shiism such as Imamiyya and Zaydiyya. In the second section, firstly, the concept of extremism and the reasons for naming sects with this concept were examined. Then the section discusses the positions of the Ismaili, Druze, Nusairi, Karamıta and other extreme Shııte divisions in terms of the Unity of God.