Kuhn'un paradigma kavramı bağlamında kuantum mekaniği

Abstract

Bu tez, Thomas S. Kuhn‟un “paradigma” kavramı bağlamında kuantum mekaniğinin değerlendirilmesi üzerine bir araĢtırmadır. Paradigma, bilim felsefesine Kuhn‟un çalıĢmalarıyla girmiĢ olup zamanla pozitivist bilim imgesine karĢı eleĢtirel bir tavırla karakterize olan post-pozitivist bilim imgesinin temel dinamiklerinden birini oluĢturmuĢtur. Paradigmanın anlamına dair tek bir tanım yapmanın eksik bir giriĢim olacağını belirtmek gerekir. Bununla birlikte kavram hakkında genel bir değerlendirme yapmak gerekirse; paradigmanın sosyal bir grubun katılmıĢ olduğu tüm bağlamları kuĢatan kalıp ya da çerçeveye iĢaret ettiği söylenebilir. Ussal ve usdıĢı ögelerin bir arada bulunduğu Kuhn‟un bilim imgesinde paradigma, bir araĢtırmacıya ele aldığı kuramı bilimsel ve sosyal boyutlarıyla birlikte bir bütün olarak değerlendirebilme imkanını sunacaktır. Böyle bir kavrayıĢı gerektiren kuramlardan biri, kuantum mekaniğidir. Çünkü kuantum mekaniği, 20. yüzyılda meydana gelmiĢ devrim yaratan bilimsel bir geliĢmedir. Tüm dünyada önemli yansımalara sahne olmasından dolayı bu kuram, pek çok alandan araĢtırmacının dikkatini çekmiĢtir. O halde kuantum mekaniğinin çizdiği devrimsel Ģemayı ve taĢıdığı bağlamları en iyi Ģekilde sunacak değerlendirmeyi, Kuhn‟un paradigma anlayıĢının sağlayabileceği söylenebilir. Dolayısıyla bu tezin amacı; kuantum mekaniğini Kuhn‟un paradigma kavramının sunduğu imkanlar çerçevesinde yeniden düĢünmektir. Bu amaçla ilk olarak Kuhn‟un bilim tasarımında paradigma kavramının anlamı incelenmiĢ ve bilimsel geliĢmenin paradigma kavramı ekseninde belli dönemlerden geçtiği gösterilmeye çalıĢılmıĢtır. ÇalıĢmanın daha sonraki giriĢimini Kuhn‟un paradigma anlayıĢını kuantum mekaniğine uyarlama isteği oluĢturmaktadır. Bu çerçevede kuantum mekaniği paradigma kavramı bağlamında iki aĢamada incelenmiĢtir. Öncelikle kuantum mekaniğinin tarihsel geliĢimi, paradigma kavramı ekseninde belirlenen bilimsel dönemlerle açıklanmak istenmiĢtir. Daha sonra paradigmanın anlamsal incelemesinden edinilen bazı bağlamların kuantum mekaniğinde tespiti denenmiĢtir. Bu çalıĢma sonucunda, kuantum mekaniği pozitivist bilim imgesindeki sınırlılıkları aĢan paradigmacı bakıĢ açısıyla yeniden düĢünülmüĢ olup sahip olduğu devrimsel Ģema ortaya çıkmıĢ ve kuramın onu oluĢturan bilim topluluğundan soyutlanarak düĢünülmesinin eksik bir kavrayıĢ olacağı anlaĢılmıĢtır.

This thesis is research on the evaluation of quantum mechanics in the context of Thomas S. Kuhn's concept of "paradigm". The Paradigm entered the philosophy of science with the work of Kuhn and formed one of the main dynamics of the postpositivist image of science, which was characterized by a critical attitude toward the image of positivist science over time. It should be noted that it would be an incomplete attempt to give a single definition of the meaning of the paradigm. However, to make a general assessment of the concept, it can be said that the paradigm refers to the pattern or framework that encompasses all the contexts in which a social group participates. In Kuhn's image of science, in which rational and irrational elements coexist, the paradigm will provide a researcher with the opportunity to evaluate the theory he discussed as a whole, together with its scientific and social dimensions. One of the theories that require such an understanding is quantum mechanics. Because quantum mechanics is a revolutionary scientific development that took place in the 20th century. Due to its significant reflections all over the world, this theory has attracted the attention of researchers from many fields. In that case, it can be said that Kuhn's paradigm understanding can provide the evaluation that will best present the revolutionary scheme drawn by quantum mechanics and the contexts it carries. Therefore, this thesis aims to rethink quantum mechanics within the framework of the possibilities offered by Kuhn's paradigm concept. For this purpose, first, the meaning of the concept of paradigm in Kuhn's science design has been examined and it has been tried to show that scientific development has passed through certain periods in the axis of the concept of paradigm. The next attempt of the study is the desire to adapt Kuhn's understanding of paradigm to quantum mechanics. In this context, quantum mechanics has been studied in two stages in the context of the concept of paradigm. First and foremost, the historical development of quantum mechanics was attempted to be explained using scientific periods based on the paradigm concept's axis. Later, some contexts obtained from the semantic analysis of the paradigm were tried to be determined in quantum mechanics. As a result of this study, quantum mechanics has been rethought with a paradigmatic perspective that goes beyond the limitations of the positivist science image, and its revolutionary scheme has emerged, and it has been understood that it would be an incomplete understanding to think of the theory in isolation from the scientific community that formed it.