Küresel bulanık çok kriterli karar verme yaklaşımı ile mobil atık getirme merkezi için CBS tabanlı yer seçimi

Abstract

Ülkelerin gelişmişlik düzeyinin artmasıyla beraber ortaya çıkan atık miktarı artmakta ve bunun sonucunda atıklar ile başa çıkmak zorlaşmaktadır. Atıkların oluşturabileceği çeşitli zararlara maruz kalınmadan toplanması, geri dönüşümü/geri kazanımı ve bertaraf edilmesi için etkili bir belediye katı atık yönetimine ihtiyaç duyulmaktadır. Atıkların türlerine göre ayrıştırılarak toplandığı mobil atık getirme merkezlerinin konumu, toplanılan atık miktarını da etkilemektedir. Bu çalışmada, son yıllarda hızlı nüfus artışı ve kentleşmenin etkisiyle evsel katı atık sorunlarının arttığı Samsun iline bağlı Atakum ilçesinde mobil atık getirme merkezleri için uygun yerlerin seçimi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda öncelikle uzman ekip oluşturularak yer seçiminde etkili olan kriterler belirlenmiş ve Küresel Bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci (SF-AHP) yöntemi ile kriter ağırlıkları elde edilmiştir. Ardından Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yardımı ile veri setleri oluşturulmuş ve kriterler için haritalar elde edilmiştir. Haritaların üretilmesi aşamasında iki tür mekânsal analiz kullanılmıştır. Bunlar; popülasyon dağılımını değerlendirmek üzere yoğunluk analizi ve noktalar arası mesafelerin hesaplanması amacıyla Öklid mesafe analizidir. Kriter ağırlıkları dikkate alınarak, analizler sonucunda üretilen haritalardan ağırlıklandırılmış harita elde edilmiştir. Elde edilen harita üzerinden alternatif lokasyonlar önerilmiştir. Önerilen alternatif noktalar TOPSIS, MAIRCA ve CoCoSo yöntemleri ile sıralanmış ve ardından Borda Sayım metodu kullanılarak bütünleşik bir sıralamaya ulaşılmıştır. Bütünleşik sıralamanın hangi yönteme daha yakın bir sonuç verdiğini değerlendirmek amacıyla Spearman Sıralama Korelasyon Katsayısı (SSKK) yönteminden faydalanılmıştır. Son olarak, duyarlılık analizi ile nihai kararın esnekliği analiz edilmiştir.

The amount of waste generated increases depending on the development level of the countries and as a result, it becomes difficult to deal with waste. Effective municipal solid waste management is needed for the collection, recycling/recovery, and disposal of waste without being exposed to various damages. The location of the mobile household waste recycling centers, where the waste is separated and collected according to its types, also affects the amount of waste collected. In this study, it was aimed to choose suitable locations for mobile household waste recycling centers in the Atakum district of Samsun, where household solid waste problems have increased due to rapid population growth and urbanization in recent years. In this direction, first, an expert team was formed and the criteria affecting the site selection process were determined, and the criteria weights were obtained by the Spherical Fuzzy Analytic Hierarchy Process (SF-AHP) method. Then, with the help of Geographic Information Systems (GIS), data sets were created and maps were obtained for the criteria. Two types of spatial analysis were used in the production of maps. These are density analysis to evaluate population distribution and Euclidean distance analysis to calculate distances between points. Considering the criteria weights, a weighted map was obtained from the maps produced as a result of the analyses. Alternative locations were suggested using the weighted map. Suggested alternative locations were ranked by TOPSIS, MAIRCA, and CoCoSo methods, and then an integrated ranking was obtained using the Board Count method. The Spearman’s Rank Correlation Coefficient (SRCC) method was used to evaluate which method gives a closer result to the integrated ranking. Finally, the flexibility of the final decision was analyzed by sensitivity analysis.