Saltuk-Nâme'de zaman ulamı

Abstract

Bu çalışmada, Türkoloji alanındaki tartışmalı konulardan biri olan zaman ulamı incelenmiştir. Çalışmanın konusunu 15. yüzyılda Ebu’l Hayr-i Rumi tarafından yazılan Saltuk-nâme eseri oluşturur. Saltuk-nâme, Rumeli’nin Türkleşmesinde önemli katkıları olan Sarı Saltuk’un hayatını anlatan Türk destanlarından biridir. Sarı Saltuk, 13. yüzyıl Alperenlerindendir. Eserde, Sarı Saltuk'un menkıbelerinin yanı sıra, dönemin önemli kişilerinin menkıbeleri ve bu kişilerin Sarı Saltuk ile olan münasebetleri de anlatılır. Geçmişten günümüze kadar yapılan dilsel çalışmalarda sıklıkla ele alınan konulardan biri olan zaman ulamı, şekilsel ve anlamsal boyutları ile araştırmacılara derinlemesine inceleme ve yeni fikirler ortaya koyma imkânı vermektedir. Zira zamanın semantik çerçeve içerisinde değerlendirilmesi, birçok araştırmacının dikkatini çeken konulardandır. Son dönemde zamanın yanı sıra Türkologlar tarafından kip, kiplik, kılınış, görünüş gibi konular ve bu konular arasındaki bağlantılar ele alınmış ve bu konularda birçok makale ve kitap yayımlanmıştır. Öte yandan zaman ulamı ve dilbilim bağlantısı kurarak konuyu ele alan çalışmalar da mevcuttur. Bu çalışmada Saltuk-nâme adlı eser, zaman ulamı bağlamında incelenmiştir. Çalışma üç bölümden oluşur. Birinci bölümde Türkiye Türkçesinde zaman ulamına çeşitli araştırmacıların fikirleri ekseninde yer verilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünü oluşturan inceleme kısmının başında Saltuk-nâme'de bulunan ek hâlindeki zaman işaretleyicileri, sözcük ve söz öbeği hâlindeki işaretleyiciler ve Saltuk-nâme’de zaman işaretleyicisi olarak fiilimsiler ele alınmış, daha sonra Saltuk-nâme’de görünüş, kılınış ve kiplik ulamları incelenmiştir. Sonuç bölümünde ise incelemeden elde edilen veriler değerlendirilmiş ve Saltuk-nâme zaman ulamı açısından ortaya konmuştur. Sonuç bölümünden sonra faydalanılan kaynaklar verilerek çalışma tamamlanmıştır.

In this study, the category of time, which is one of the controversial issues in the field of Turkology, has been examined. The subject of the study is the Saltuk-nâme work written by Ebu'l Hayr-i Rumi in the 15th century. Saltuk-nâme is one of the Turkish epics describing the life of Sarı Saltuk, who made important contributions to the Turkification of Rumelia. Sarı Saltuk is one of the 13th century Alp-eren. In the work, besides the legends of Sarı Saltuk, the legends of important people of the period and their relations with Sarı Saltuk are also told. The concept of time, which is one of the frequently discussed topics in linguistic studies from the past to the present, provides researchers with the opportunity to examine in depth and present new ideas with its formal and semantic dimensions. Because the evaluation of time within the semantic framework is one of the subjects that attract the attention of many researchers. In the recent period, besides time, topics such as modal, modality, morphology, aspect and the connections between these topics have been discussed by Turkologists, and many articles and books have been published on these issues. On the other hand, there are also studies that deal with the subject by establishing a connection between the category of time and linguistics. In this study, the work named Saltuk-nâme has been examined in the context of time category. The work consists of three parts. In the first chapter, the category of time in Turkey Turkish is given in the axis of the ideas of various researchers. At the beginning of the examination section, which constitutes the second part of the study, suffix time markers, word and phrase markers in Saltuk-nâme, and gerunds as time markers in Saltuk-nâme are discussed. examined. In the conclusion part, the data obtained from the examination were evaluated and Saltuk-nâme was presented in terms of time category. After the conclusion part, the study was completed by giving the resources used.