Orta Çağda Samsun
Künye
Çilingir, A.Ö. (2021). Orta Çağda Samsun. (Doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.Özet
Samsun ve çevresinin kurulduğu coğrafyanın geçmiĢi milâttan önceki
zamanlara dek uzanmaktadır ve çeĢitli unsurlar yörede hâkimiyet sağlamaya
çalıĢmıĢlardır. MÖ VIII.-VII. yüzyıllarda ise Amisos ticaret kolonisinin kurulması,
Orta Çağda da devam edecek olan ticarî faaliyetlerin temelini oluĢturmuĢtur. XI.
yüzyılada Selçuklu Türkleri Karadeniz Bölgesi‟ne ulaĢmıĢlardır. Türkiye
Selçukluları tarafından ise “Müslüman Samsun” kurulmuĢtur. Böylece Trabzon Rum
Devleti ile siyasî iliĢkileri de baĢlamıĢtır. XIII. yüzyılda uluslar arası düzeyde ticaret
yapan Lâtinlerin ve özellikle Cenevizlilerin Simisso kolonisini kurmaları, bölgenin
önemini artırmıĢtır. Bu durum Moğollar Anadolu‟ya geldiklerinde bile devam
etmiĢtir. Bu dönemde Samsun ve çevresinde ortaya çıkan yeni bir unsur ise Türk
Beylikleridir. Son olarak Osmanlıların 1420‟li yıllarda Samsun ve çevresinde idarî
birlik sağlamalarıyla Ģehir tek merkezli bir yönetim altına girmiĢtir.
Samsun‟un Orta Çağ tarihi araĢtırılırken karĢılaĢılan en önemli problemlerden
biri, Ģehrin adıyla ilgili olanıdır. Amisos, Müslüman Samsun, Simisso birbirine yakın
ama birbirinden farklı özelliklere sahip Ģehirler olmuĢlardır. Ancak bu ayrımın ihmal
edildiği durumlarla karĢılaĢılmıĢ ve bu husus açıklığa kavuĢturulmak istenmiĢtir.
Bunu yaparken gerek kaynak eserler gerekse araĢtırma eserleri titizlikle
incelenmiĢtir.
Bu çalıĢma hazırlanırken, Orta Çağda farklı dillerde yazılmıĢ kaynak eserler
incelenmiĢtir. Bunlardan Lâtince yazılan kaynaklar ayrı bir öneme sahiptir. Zira
Cenevizlilerin geliĢiyle Samsun ve çevresinde ticarî faaliyetler artmıĢ haliyle bu
durum çeĢitli türden belgelerin oluĢmasına neden olmuĢtur. Bu belgeler Cenova‟daki
Archivio Di Stato Di Genova‟da bulunmaktadır. Ancak ne yazık ki bu belgeleri
okuyabilmek, tarafımızca mümkün olmadığından, bu sorunu tez konumuz hakkında
yayımlandığını tespit ettiğimiz bazı belgelere ulaĢarak özelikle G. I. Brătianu‟nun
neĢrettiği belgelere ve bizzat arĢiv belgelerine dayalı eser kaleme alan, Michel
Balard, S. P. Karpov ve Rafał Quirini-Popławski gibi pek çok araĢtırmacının
çalıĢmalarından istifade ederek halletmeye çalıĢtık. Bu araĢtırmanın sonucunda
getirilen kanaat ise genel olarak Karadeniz Havzası ve özel olarak ise Samsun ve
Simisso hakkında Lâtince belgelerin araĢtırmacılar tarafından daha çok incelenmesi
gerektiğidir. History of the Central Black Sea Region goes back to before Christian era and
different powers had tried to dominate on the region. Importantly commercial
colonies especially Amisos had been constituted in the Black Sea Region in VIIIVII BC. Afterwards Seljuks began to settle in Anatolian territories in the XIth
century, and they established the city called “Muslim Samsun”. And political
struggles had occurred in Samsun and around between Seljuks and Trebizond
Roman State. In XIIIth and XIVth centuries Genoese had established a colony,
named Simisso near Samsun, and commercial value of the region had been
protected by the Mongols to. When Mongol influence decreased in the Anatolia in
XIVth century, Turkish Beyliks protected Turkish existence in the region till the
Ottoman Period.
The cities Amisos, Muslim Samsun and Simisso are very close to each other
but these are different cities. There is a misunderstanding at this point. However it
seems that this important subject had been neglected. Because of this we want to
explain this problem on the basis of analysing sources and studies.
Genoese had played an important role at trading activities in the Black Sea
and they had written their business operations. There are lots of archival resources
about Simisso in Archivio Di Stato Di Genova and they must be analysed. However
it is hard to read the Latin sources by us. Because of this we benefited from
published archival resources by G. I. Brătianu and studies written based on archival
sources such as Michel Balard, S. P. Karpov and Rafał Quirini-Popławski. The
opinion in consequence of this thesis is that generally about Black Sea Basin and
particularly about Samsun and Simisso must be analysed based on the Latin sources
by the researchers.