İslam öncesinde umre ve hac ibadeti

Abstract

Bu tezde Arapların İslam öncesindeki dini hayatlarının bir parçası olan hac ibadeti incelenmiştir. Tezin amacı, İslam’ın en önemli ibadetlerinden biri olan hac ibadetinin tarihsel arka planını gözler önüne sermektir. Bu amaçla çalışmada öncelikle, temeli Hz. İbrahim’e dayanan Kâbe’nin İslam’a kadar olan değişimi özetlenmiştir. Daha sonra ise İslam dininin, cahiliye döneminde var olan hac ibadetini nasıl benimseyip aslî formatına dönüştürdüğüne dair bilgiler verilmiştir. Hz. Peygamber, risaletinden sonra üç kez umre, bir kez de hac yapmıştır. Hicretin 10. yılında yapmış olduğu hacda, hem bu ibadetin nasıl ifa edileceğini hem de geçmişteki hangi hac ritüellerinin kaldırıldığını göstermiştir. Böylece cahiliye uygulamalarının yerine haccı, sağlam bir dinî zemine oturtmuştur. Çalışmamızda öncelikli olarak ilk dönem klasik eserlerden yararlanılmıştır. Bununla beraber yeri geldiği zaman sonraki çalışmalara da müracaat edilmiştir. Tez, giriş ve müteakiben üç bölüm ve sonuç kısmından oluşmaktadır. Giriş bölümünde Tezin Problemi, Amacı ve Önemi, Kapsamı ve Yöntemi başlıklarına yer verilmiştir. Birinci bölümde “cahiliye” kelimesiyle ilgili kavramsal çerçeve ele alınarak İslam öncesi Arap toplumunun dinî yapısı ve Kâbe’nin kısa tarihine yer verilmiştir. İkinci bölümde Cahiliye Araplarının Kâbe ziyareti ve hac ibadeti sırasında yapmış oldukları ritüeller incelenerek İslamî dönemdeki hac ile mukayese edilmiştir. Üçüncü bölümde ise Kureyş’in Kâbe ile ilgili düzenlemelerine değinilmiştir. Sonuç bölümünde, İslam öncesindeki hac ibadeti konu başlığında yapılan araştırmanın genel bir değerlendirmesi üzerinde durulmuştur. Yapılan araştırma neticesinde İslam’la birlikte değişen ve aslî formuna dönüştürülen bu ibadete dair cahiliye dönemi uygulamaları ortaya konmuştur. İslam öncesi dönem ele alındığı için hem İslam’dan önceki hem de İslam’dan sonraki gelişme ve değişmeler karşılaştırılmıştır. Yine bu bağlamda Humus ehli ve Hille ehli arasındaki statü farkları incelenmiş, özellikle İslam’ın, Kusay b. Kilâb ile beraber gerçekleşen Kâbe ile ilgili düzenlemelerin hangilerini iptal edip hangilerini devam ettirdiği gibi hususlar gözler önüne serilmiştir.

This study examines hajj worship, a part of religious life of Arabs in PreIslamic Period. The thesis aims to reveal historical background of hajj worship which is one of the most important Islamic worship. For this purpose, the changes in Kabah based on the Prophet Hazrat İbrahim up to Islamic Period have been observed in this study. Then, the information how Islam has adopted and turned the hajj worship, having existed during the age of ignorance (Jahilliyah), into actual form has been provided in the study. The Prophet Hazrat performed umrah for once and hajj three times during his life. He showed both how to perform this act of worship and which of the previous hajj rituals were removed during the hajj worship he performed on the 10th year of Hejira. Thus, he placed the practices of Jahilliyah on a solid religious basis. In our study, the classical works of the first period were preliminary used. Moreover, the subsequent works were applied when required. This thesis is composed of three parts; namely, introduction, subsequent three sections and conclusion. The introduction part contains the problem, purpose and importance, the scope and method of the thesis. In the first part of the thesis, a conceptual framework of the word “Jahilliyah” was discussed, and the pre-Islamic religious structure of Arabic society and brief history of Kabah were mentioned. In the second part of the thesis, Kabah visit of Arabs in Jahilliyah age and their rituals performed during the hajj worship were investigated and compared with the Islamic hajj. In the third part of the thesis, the arrangements of Quraysh with regard to Kabah were mentioned. In the conclusion part, a study on the hajj worship in the Pre-Islamic Period was generally assessed. The practices of Jahilliyah age with regard to this act of worship changing with Islam and turned into its fundamental form were put forward as a result of research. As the pre-Islamic period was discussed, both pre-Islamic and postIslamic developments and changes were compared. Again, within this context, the status differences between the people of Hums (Humus ehli) and the people of Hille (Hille ehli) were examined and it has been revealed that which of the Islamic arrangements on Kabah performed with Kusab b. Kilâb were aborted and which of them were sustained