Kışlık ve yazlık olarak yetiştirilen aspir (Carthamus tinctorius L.)'in büyüme parametreleri, tarımsal ve teknolojik özelliklerine ekim zamanlarının etkisi

Abstract

Bu araştırma; aspir (Carthamus tinctorius L.) de yazlık ve kışlık yetiştirme sezonu ve ekim zamanlarına bağlı olarak fenolojik, büyüme parametreleri, tarımsal ve teknolojik özelliklerin değişimlerini incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma, 20172019 yılları arasında, iki aspir çeşiti (Olas ve Linas), 4 ekim zamanı (kış vejetasyonunda 30 Ekim, 14 Kasım, 29 Kasım ve 14 Aralık ve kış vejetasyonunda 24 Ekim, 3 Kasım, 13 Kasım ve 23 Kasım) olmak üzere üç tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Araştırmada incelenen bütün karakterler dikkate alınarak bir değerlendirme yapıldığında; i) Fenolojik özellikler bakımından yaz vejetasyonunun, büyüme parametreleri ile tarımsal ve teknolojik özellikler bakımından ise kış vejetasyonunun daha avantajlı olduğu, ii) Fenolojik özelliklerden çıkış süresi ve rozet süresi bakımından erken ekimlerin, sapa kalkma süresi, dallanma süresi, çiçeklenme süresi ve olgunlaşma süresi bakımından geç ekimlerin her iki vejetasyonda daha avantajlı olduğu, iii) Büyüme parametreleri bakımından; kış vejetasyonunda Oransal Yaprak Alanı, Özgül Yaprak Alanı ve Net Asimilasyon Oranı hariç incelenen diğer bütün karakterler bakımından erken ekimlerin, yaz vejetasyonunda ise Oransal Sap Ağırlığı, Sap Kuru Ağırlığı, Bitki Büyüme Oranı, Toplam Kuru Madde, Bitki Boyu, Kısmı Büyüme Oranı ve Net Asimliasyon Oranı bakımından erken ekimlerin, diğer karakterler bakımından geç ekimlerin daha avantajlı olduğu, iv) Tarımsal karakterler bakımından; kış vejetasyonunda erken ekimlerin, yaz vejetasyonunda ise geç ekimlerin daha avantajlı olduğu ve v) Teknolojik özellikler bakımından; kış vejetasyonunda yağ oranı, yağ verimi, doymuş yağ asiti oranı ve oleik asit oranı bakımından erken ekimlerin, doymuş yağ ve linolenik asit oranı bakımından geç ekimlerin, yaz vejetasyonunda ise yağ oranı, yağ verimi, doymuş yağ asiti oranı ve linoleik asit oranı bakımından erken ekimlerin, doymamış yağ asidi oranı ve oleik asit oranı bakımından geç ekimlerin daha avantajlı olduğu belirlenmiştir. Bu değerlendirlmelerin ışığında; yaz ya da kış sezonunda aspir ekimi yapılacak ise değerlendirilecek karakter dikkate alınarak ekim zamanının tayin edilmesi gerektiğine karar verilmiştir.

This research was carried out to evaulate the changes in phenological, growth parameters, agricultural and technological characteristics of safflower depending on summer and winter season and different sowing times. The research was conducted in 3 replications, 2 safflower genotypes (Olas and Linas), 4 sowing times in winter (30 October, 14 November, 29 November and 14 December) and summer (26 April, 11 May, 26 May and 10 June) between 2017-2019. When an evaluation is made by considering all the characters examined in the research; Summer vegetation is more advantageous in terms of phenological characteristics, and winter vegetation is more advantageous in terms of growth parameters and agricultural and technological features. From the phenological characteristics; early sowing in terms of emergence time and rosette duration, late sowing in terms of stem-up time, branching time, flowering time and ripening time, are more advantageous in both vegetations. In terms of growth parameters; early sowing in winter vegetation in terms of all other characters except proportional leaf area, specific leaf area and net assimilation rate, and in summer vegetation, early sowing is more advantageous in terms of proportional stem weight, stem dry weight, plant growth rate, total dry matter, plant height, partial growth rate, net assimilation rate, and late sowing in terms of other characters other than this character. In terms of agricultural characters; Early sowing is more advantageous in winter vegetation and late sowing in summer vegetation. In terms of technological features; early sowing in terms of fat ratio, fat yield, saturated fatty acid ratio and oleic acid ratio in winter vegetation, late sowing in terms of saturated fat and linolenic acid ratio, and in summer vegetation, it was determined that early sowing is more advantageous in terms of fat ratio, fat yield, saturated fatty acid ratio and linoleic acid ratio, and late sowing in terms of unsaturated fatty acid ratio and oleic acid ratio. In the light of these evaluations; If safflower is to be cultivated in summer or winter, it was decided that the planting time should be determined by considering the character to be evaluated.