Arap dilinde gerçekliğin farklı tezahür biçimi olarak mecaz sorunu

Abstract

Tarihi açıdan mecaz, dil-dünya-imge arasındaki somut ve soyut ilişkilerin kavranmasıyla ilgili son derece kritik bir fenomendir. İnsanın dünya tecrübesi ve bilincin dil algısı içindeki bütün rasyonel-irrasyonel veya fiziksel-metafiziksel ilişkiler, mecaz fenomeniyle bağlantılıdır. Bu bağlantı mecazın dili, kültürü ve düşünceyi şekillendiren bir fenomen olarak bilginin ve gerçekliğin inşasındaki kesintisiz rolü dolayısıyladır. Mecaz ve gerçeklik arasındaki ilişkide bu tez çalışmasının ilgi duyduğu sorun, Arap dili ve edebiyatında bir hakikatin mecaz yoluyla farklı açılardan tezahür edebilme potansiyelidir. Çalışmamızda mecaz sorununun tarihsel, kavramsal ve nazari çerçevesini oluştururken Arap dili ve edebiyatına yönelik önemli etkisi nedeniyle Abdulkâhir el-Curcânî'nin yaklaşımını esas aldık. Çünkü Curcânî'nin Esrâru'l-Belâğa ve Delâilu'l-İ'caz adlı iki eserinde mecaz sorunu üzerine yaptığı analizlerin ve ürettiği teorilerin genelde belagat ilminin teşekkülünde özelde de mecaz fenomeninin kuramsal gelişiminde önemli rol oynadığı görüldü. Araştırmamız sürecince Arap dili ve edebiyatında bir hakikatin farklı açılardan tezahür etme potansiyeli olarak mecaz fenomeninin tecrübeyi ve eylemi etkileme gücüne sahip ontolojik, tarihsel ve fenomonolojik-dilsel bir gerçeklik iddiasına sahip olduğu üzerinde duruldu. Bu temel problem ışığında ve mecazi ifadelerin epistemolojik ve ontolojik fonksiyonu bağlamında mecaz ve hakikat arasındaki ilişkiye yani mecazın dili şekillendirme, kavramlarımızı ve düşüncelerimizi yeniden tasarımlama işlevine yapısal, semantik ve ontolojik tahlillerle dikkat çekildi. Mecazın epistemik açıdan aşina olunmayandan hareketle bizim şeylere bakış açımızı değiştirdiği; ontolojik açıdan da gerçekliğin farklı şekilde görünmesine imkan tanıyarak gerçeklikle ilgili yeni bağlar kurma işlevini üstlendiği vurgulandı. Bu bağlamda mecazi ifade vasıtasıyla üretilen anlam ile lafzi ifade vasıtasıyla üretilen anlamın hakikatle aynı düzlemde bağ kurduğu hatta lafzi ifadenin yapısı gereği hiçbir şekilde kuramayacağı bazı ilişkileri mecazın kurabileceği fikri savunuldu.

Historically, metaphor is an extremely critical phenomenon related to the comprehension of the concrete and abstract relations between language-world-image. All rational-irrational or physical-metaphysical relationships in the language perception of human's world experience and consciousness are linked to the metaphor phenomenon. This connection is due to the uninterrupted role of the metaphor in the construction of knowledge and reality as a phenomenon that shapes language, culture, and thought. The problem of interest of this thesis in the relationships between metaphor and reality is the epiphany potential of the truth from different angles through metaphor in Arabic language and literature. While creating the historical, conceptual, and theoretical framework of the metaphor problem in our study, we have taken the approach of Abdulqâhir al-Jurjânî as a basis due to its important effect on the Arabic language and literature. Because, in his two works named Esrâru'l-belâğa and Delâilu'l-îcaz, it was seen that the analyzes and theories he produced on the problem of metaphor played an important role in the formation of the science of Balagah in general and in the theoretical development of the metaphor phenomenon in particular. During our research, it was emphasized that the metaphor phenomenon, as the potential of the truth to manifest from different angles in Arabic language and literature, has an ontological, historical and phenomenological-linguistic claim that has the power to affect experience and action. In the light of this fundamental problem, and in the context of the epistemological and ontological function of figurative expressions, the relationship between metaphor and truth, namely the figurative function of shaping language and redesigning our concepts and thoughts, was pointed out with structural, semantic and ontological analyzes. The metaphor changes our view of things on the basis of what is not epistemically familiar; It was emphasized that it assumed the function of establishing new connections with reality by allowing reality to appear differently ontologically. In this context, it was argued that the meaning produced by figurative expression and the meaning produced by the literal expression is in the same plane with the truth, and even some relationships that the literal expression could not establish in any way due to its structure was advocated.