Samsun ili Çarşamba ilçesinde açıkta ve örtü altı sebze yetiştiriciliğinde üretim ve hasat sonrası kayıpların ekonomik analizi ve değerlendirilmesi

Abstract

Araştırmanın amacı, Samsun İli Çarşamba ilçesinde açıkta ve örtü altı sebze yetiştiriciliğinde üretim sürecinde, hasat esnasında ve sonrasında yaşanan ürün kayıplarını tarım işletmesi, komisyoncu ve perakendeci düzeyinde ekonomik yönden inceleyerek, kayıpların azaltılmasına yönelik stratejiler geliştirmektir. Bu amaçla, araştırmanın verileri Samsun ili Çarşamba ilçesinde açıkta üretim yapan 81, örtü altı üretim yapan 45 işletmeci ile yapılan anketler sonucunda toplanmıştır. Aynı zamanda tam sayım yöntemine göre Çarşamba ilçesine ait 50 hal ve 17 manav ile yüz yüze mülakat gerçekleştirilmiştir. Kayıpların belirlenmesinde üretim aşaması; hasat öncesi ve hasat sonrası olmak üzere ürünlerin üretim ve pazarlama süreçleri incelenmiştir. Ürünlerin nihai tüketiciye ulaştıktan sonraki tüketim aşaması araştırmanın kapsamına dahil edilmemiştir. Kayıpları değerlendirmedeki ödeme istekliliğinin belirlenmesinde koşullu değerlendirme yöntemi, ödeme istekliliğini belirleyen faktörlerin belirlenmesinde ise çoklu regresyon modeli kullanılmıştır. Kayıpların azaltılması ve değerlendirilmesi için izlenecek stratejilere geçişin ekonomik yapılabilirliği kısmi bütçe analizi ile test edilmiştir. Araştırma bulgularına göre açıkta üretim yapan üreticiler toplam üretimlerinin %20,80'inde, serada üretim yapan üreticiler ise toplam üretimlerinin %12,92'sinde kayıp yaşamaktadırlar. Açıkta üretim yapan işletmeler için bu kayıpların % 35,04'ü hasat öncesinde, %48,46'si hasat aşamasında gerçekleşmektedir. Serada üretim yapan işletmeler için ortaya çıkan kayıpların %31,74'ü hasat öncesinde, %41,86'sı hasat aşamasında gerçekleşmektedir. Görüşülen işletmeler hasatlarını aynı gün hal ya da pazara sundukları için hasat sonrasında bir kayıpla karşılaşmadıklarını belirtmişlerdir. Sera işletmelerinden hal işletmelerine ulaştırılan sebzelerin kayıp oranı %3,95'dir. Manavlarda ise bu oran %6,40'tür. Açıkta üretim yapan işletmelerden hal işletmelerine ulaştırılan sebzelerin kayıp oranları %4,19'dur. Manavlarda ise bu oran %25,00'dır. Araştırma sonucunda ortaya konulan kayıpların miktarına göre hem serada hem açıkta üretim yapan sebze işletmeleri özel kompost kovaları kullanarak kayıplarını ekonomik olarak değerlendirebilir. Hal ve manav işletmeleri ürün kayıplarının azaltılmasında ambalajlama usulüne gidebilir. Sığ ve düzgün yüzeyli kasalar kullanabilir, kasalarda ki ürünün ağırlığını azaltabilir, sarsıntıyı azaltmak adına domates gibi yumuşak ve kolay ezilmeye maruz kalabilecek sebzelerde kasa içlerinde viyol kullanabilirler.

The aim of the research is to develop purchasing plans in the process of developing purchasing plans in the open land in the Samsun province Çarşamba district. For this purpose, the data of the research were collected as a result of the questionnaires made with 81 open-air and 45 greenhouse production operators in the Çarşamba district of Samsun. At the same time, face-to-face interviews were conducted with the market of 50 and greengrocers of 17 of Çarşamba district according to the full count method. Losses are evaluated in terms of products at business, retail and retail levels. The consumption stage after the products reach the final consumer is not included in the scope of the research. Contingent evaluation method was used to determine willingness to pay in evaluating losses, and multiple regression model was used to determine the factors determining willingness to pay. The economic feasibility of transitioning to the strategies to be followed for the reduction and evaluation of losses was tested by partial budget analysis. According to the research findings, producers who produce in open areas experience losses in 20.80% of their total production, while producers producing in greenhouses experience losses in 12.92% of their total production. 35.04% of these losses occur before the harvest and 48.46% of them occur during the harvest phase for the enterprises that produce in the open. 31.74% of the losses for the companies producing in the greenhouse occur before the harvest, and 41.86% during the harvest phase. The interviewed businesses said that they did not encounter any loss after harvest because they made their harvests daily and presented them to the market or market. Annual losses of vegetables delivered to market enterprises in greenhouse enterprises are 3.95%. In grocery stores, this rate is 6.40%. Annual losses of vegetables delivered from open farms to market enterprises are 4.19%. In grocery stores, this rate is 25.00%. According to the amount of losses revealed as a result of the research experienced, vegetable businesses that produce both in the greenhouse and in the open can be economically evaluated by using special compost buckets. For grocery and grocery stores, packaging suggestions can be made to reduce product losses. They can be used in crates with shallow and smooth surfaces, the weight of the product in the crates can be reduced, and viols can be used inside the crates for soft and easily crushed vegetables such as tomatoes in order to reduce the shaking.