Türkçe gel- ve git- fiillerinin anlamı

Abstract

Bu çalışma ile Türkçedeki gel- ve git- fiilleri edimbilimsel açıdan çözümlenmeye çalışılmıştır. Gel- ve git- fiilleri temel anlamları dikkate alındığında karşıt anlamlı gösterimsel hareket fiilleri olup ikincil anlamları sanılandan daha karmaşıktır. Gel- fiili temel anlamıyla hedefe yönelik bir fiil olup hareketin hedefi bilinen bir yerdir. Konuşmacı ve muhatabın konumundan bağımsız olarak gel- fiili genellikle git- fiilinden daha çok tercih edilir; kimi zaman gel- fiili git- fiili yerine kullanılabilir. Bununla birlikte her durumda gel- fiilinin git- fiili yerine kullanılamadığı da açıktır. gel- fiili ( <kel-) Türkçenin en eski yazılı belgeleri olan Türk runik harfli metinlerden itibaren yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Türk runik harfli metinlerde git- fiili tespit edilememiştir. Söz konusu metinlerde ‘gitmek, varmak’ anlamına gelen sözcük bar- sözcüğüdür. bar- fiili bugün daha çok ‘ulaşmak’ anlamıyla kullanılmaktadır. git- (<két-) fiili ile eski Uygur sahası metinlerinden itibaren karşılaşılmaktadır. Çocuk dil edinimi sürecinde de gel- fiilinin edinimi git- fiilinden daha erken gerçekleşmektedir. Bu çalışmada gel- ve git- fiillerinin eşdizimliliğe bağlı olarak ortaya çıkan anlamları, kullanımları, uygulamaları da ele alınmış; bu amaçla TUD veri tabanı kullanılmıştır. Sonuç olarak gel- fiilinin eşdizimlilerinin sayısının çok daha fazla olduğu tespit edilmiştir.

This paper proposes alternative pragmatic analyses for Turkish verbs gel- ‘to come’ and git- ‘to go’. When the central meanings of the verbs gel- ‘to come’ and git- ‘to go’ are taken into account, they are antonyms of deictic motion verbs and their connotative meanings are more complex than often assumed. In terms of central meaning of the verb gel- ‘to come’ is goal-oriented which goal of the motion is a known place. Regardless of the speaker’s and the addressee’s locations, come is often preferred over go but not ever. Verb gel- (<kel-) has been widely used since the earliest written texts. The verb git- ‘to go’ could not be detected in Turkish runic texts. In the texts in question meaning ‘to go’ verb is bar-. Literally meaning of the verb bar-is ‘to arrive’ in Turkish today. The verb git- ( <két-) can be used since the old Uigur texts. In Turkish, the verb gel- ‘to come’ is acquired before the verb git- ‘to go’ in the process of child language acquisition. In the study, it is aimed to examine the definitions, uses, applications and collocations of the verb gel- ‘to come’ and the verb git- ‘to go’. For this purpose, the TUD database was used. As a result, it has been determined that the number of collocations of the verb gel- is much higher.